Page 1032
ਭੂਲੇ ਸਿਖ ਗੁਰੂ ਸਮਝਾਏ ॥
જો શિષ્યથી ભુલ થઈ જાય તો ગુરુ તેને સમજાવી દે છે,
ਉਝੜਿ ਜਾਦੇ ਮਾਰਗਿ ਪਾਏ ॥
જો તે અસત્ય રસ્તા પર જાય છે તો તેને સાચો રસ્તો આપે છે.
ਤਿਸੁ ਗੁਰ ਸੇਵਿ ਸਦਾ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਦੁਖ ਭੰਜਨ ਸੰਗਿ ਸਖਾਤਾ ਹੇ ॥੧੩॥
તે ગુરુની હંમેશા સેવા કર, જે બધા દુઃખ મટાડનાર, સાચો મિત્ર તેમજ શુભચિંતક છે ॥૧૩॥
ਗੁਰ ਕੀ ਭਗਤਿ ਕਰਹਿ ਕਿਆ ਪ੍ਰਾਣੀ ॥
સાધારણ પ્રાણી ગુરુની ભક્તિ શું કરી શકે છે?
ਬ੍ਰਹਮੈ ਇੰਦ੍ਰਿ ਮਹੇਸਿ ਨ ਜਾਣੀ ॥
જ્યારે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ તેમજ શિવશંકરે તફાવત સમજ્યો.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਅਲਖੁ ਕਹਹੁ ਕਿਉ ਲਖੀਐ ਜਿਸੁ ਬਖਸੇ ਤਿਸਹਿ ਪਛਾਤਾ ਹੇ ॥੧੪॥
સદ્દગુરુ અદ્રશ્ય છે, કહે તેને કેવી રીતે જાણી શકાય છે, જેના પર કૃપા કરે છે, તેને તેને ઓળખી લીધો છે ॥૧૪॥
ਅੰਤਰਿ ਪ੍ਰੇਮੁ ਪਰਾਪਤਿ ਦਰਸਨੁ ॥
જેના મનમાં પ્રેમ હોય છે, તેને દર્શન પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੁ ਪਰਸਨੁ ॥
જેનો ગુરુની વાણીથી પ્રેમ હોય છે, તે જ ચરણોનો સ્પર્શ મેળવે છે.
ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਿਰਮਲ ਜੋਤਿ ਸਬਾਈ ਘਟਿ ਦੀਪਕੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਤਾ ਹੇ ॥੧੫॥
પરમાત્માનો નિર્મળ પ્રકાશ બધામાં દિવસ-રાત આલોકિત છે અને ગુરુમુખે આ પ્રકાશરૂપી દીવો હૃદયમાં જાણી લીધો છે ॥૧૫॥
ਭੋਜਨ ਗਿਆਨੁ ਮਹਾ ਰਸੁ ਮੀਠਾ ॥
જ્ઞાનરૂપી ભોજન ખુબ જ મીઠો રસ છે,
ਜਿਨਿ ਚਾਖਿਆ ਤਿਨਿ ਦਰਸਨੁ ਡੀਠਾ ॥
જેણે આને ચાખી લીધો છે, તેને દર્શન કરી લીધા છે.
ਦਰਸਨੁ ਦੇਖਿ ਮਿਲੇ ਬੈਰਾਗੀ ਮਨੁ ਮਨਸਾ ਮਾਰਿ ਸਮਾਤਾ ਹੇ ॥੧੬॥
વૈરાગી પુરુષ પ્રભુ-દર્શન કરીને તેનાથી જ મળી જાય છે અને પોતાની ઇચ્છાઓને ત્યાગીને સત્યમાં જોડાઈ જાય છે ॥૧૬॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਸੇ ਪਰਧਾਨਾ ॥
સદ્દગુરૂની પૂજા કરનાર જ સર્વશ્રેષ્ઠ છે અને
ਤਿਨ ਘਟ ਘਟ ਅੰਤਰਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਪਛਾਨਾ ॥
તેને ઘટ-ઘટમાં બ્રહ્મને ઓળખી લીધો છે.
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਜਸੁ ਹਰਿ ਜਨ ਕੀ ਸੰਗਤਿ ਦੀਜੈ ਜਿਨ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਤਾ ਹੇ ॥੧੭॥੫॥੧੧॥
નાનકનું કહેવું છે કે જેને સદ્દગુરુ-પ્રભુને જાણી લીધો છે, મને હરિ યશ તેમજ તે ભક્તજનોની સંગતિ આપ ॥૧૭॥૫॥૧૧॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારું મહેલ ૧॥
ਸਾਚੇ ਸਾਹਿਬ ਸਿਰਜਣਹਾਰੇ ॥
પરમ-સત્ય પરમેશ્વર જ સર્જનહાર છે,
ਜਿਨਿ ਧਰ ਚਕ੍ਰ ਧਰੇ ਵੀਚਾਰੇ ॥
જેણે વિચાર કરી ચક્રાકાર પૃથ્વીને ધારણ કરેલ છે
ਆਪੇ ਕਰਤਾ ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਸਾਚਾ ਵੇਪਰਵਾਹਾ ਹੇ ॥੧॥
તે પોતે જ રચના કરીને સંભાળ કરે છે, પરંતુ સાચો પ્રભુ તો પણ અચિંત છે ॥૧॥
ਵੇਕੀ ਵੇਕੀ ਜੰਤ ਉਪਾਏ ॥
તેને અલગ-અલગ પ્રકારના જીવ ઉત્પન્ન કર્યા છે,
ਦੁਇ ਪੰਦੀ ਦੁਇ ਰਾਹ ਚਲਾਏ ॥
ગુરુમુખ અને મનમુખ એમ બે પ્રકારના જીવોનું સર્જન કરીને તેમણે સારા અને અનિષ્ટના બે માર્ગો દોર્યા છે.
ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਵਿਣੁ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਈ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਜਪਿ ਲਾਹਾ ਹੇ ॥੨॥
પૂર્ણ ગુરુ વગર કોઈની મુક્તિ થતી નથી, પ્રભુનું નામ જપવાથી જ લાભ થાય છે ॥૨॥
ਪੜਹਿ ਮਨਮੁਖ ਪਰੁ ਬਿਧਿ ਨਹੀ ਜਾਨਾ ॥
મનમુખ પાઠ તો કરે છે પરંતુ વિધિને જાણતો નથી.
ਨਾਮੁ ਨ ਬੂਝਹਿ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਨਾ ॥
તે નામના રહસ્યને સમજતો નથી પરંતુ ભ્રમમાં જ ભટકે છે.
ਲੈ ਕੈ ਵਢੀ ਦੇਨਿ ਉਗਾਹੀ ਦੁਰਮਤਿ ਕਾ ਗਲਿ ਫਾਹਾ ਹੇ ॥੩॥
જે લોકો લાંચ લઈને અસત્ય જુબાની દે છે, તેના ગળામાં દુર્મતિની ફાંસી પડી જાય છે અર્થાત તેની બુદ્ધિ અસત્ય થઈ જાય છે ॥૩॥
ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਸਾਸਤ੍ਰ ਪੜਹਿ ਪੁਰਾਣਾ ॥
કોઈ મનુષ્ય સ્મૃતિઓ, શાસ્ત્ર તેમજ પુરાણ વાંચતા રહે છે,
ਵਾਦੁ ਵਖਾਣਹਿ ਤਤੁ ਨ ਜਾਣਾ ॥
તે વાદ-વિવાદ કરે છે પરંતુ સત્યશીલ તત્વને સમજતો નથી.
ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਤਤੁ ਨ ਪਾਈਐ ਸਚ ਸੂਚੇ ਸਚੁ ਰਾਹਾ ਹੇ ॥੪॥
પૂર્ણ ગુરુ વગર પરમ તત્વની પ્રાપ્તિ થતી નથી, સત્યશીલ સત્યના રસ્તા પર જ ચાલે છે ॥૪॥
ਸਭ ਸਾਲਾਹੇ ਸੁਣਿ ਸੁਣਿ ਆਖੈ ॥
બધા લોકો સ્તુતિ કરે છે અને સાંભળી-સાંભળીને ગુણ સંભળાવતા રહે છે.
ਆਪੇ ਦਾਨਾ ਸਚੁ ਪਰਾਖੈ ॥
તે ચતુર તેમજ સાચો પ્રભુ પોતે જ તેની પરખ કરે છે.
ਜਿਨ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਪ੍ਰਭੁ ਅਪਨੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਬਦੁ ਸਲਾਹਾ ਹੇ ॥੫॥
જેના પર પ્રભુ પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરે છે, તે ગુરુની નજીકમાં શબ્દની સ્તુતિ કરતો રહે છે ॥૫॥
ਸੁਣਿ ਸੁਣਿ ਆਖੈ ਕੇਤੀ ਬਾਣੀ ॥
સાંભળી-સાંભળીને કેટલીય દુનિયા બોલતી રહે છે પરંતુ
ਸੁਣਿ ਕਹੀਐ ਕੋ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਣੀ ॥
સાંભળવા તેમજ બોલવાથી કોઈ પણ પ્રભુનું રહસ્ય જાણી શક્યો નથી.
ਜਾ ਕਉ ਅਲਖੁ ਲਖਾਏ ਆਪੇ ਅਕਥ ਕਥਾ ਬੁਧਿ ਤਾਹਾ ਹੇ ॥੬॥
અલખ પ્રભુ જેને પોતાનું પ્રગટ કરી દે છે, તેને જ અકથનીય કથા કરવાની બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૬॥
ਜਨਮੇ ਕਉ ਵਾਜਹਿ ਵਾਧਾਏ ॥
કોઈ જીવને જન્મ લેવા પર ઘરમાં ખુશીનું વાતાવરણ બની જાય છે,
ਸੋਹਿਲੜੇ ਅਗਿਆਨੀ ਗਾਏ ॥
કુટુંબને શુભકામનાઓ મળે છે અને જ્ઞાનહીન સંબંધી મળીને મંગળગાન કરે છે.
ਜੋ ਜਨਮੈ ਤਿਸੁ ਸਰਪਰ ਮਰਣਾ ਕਿਰਤੁ ਪਇਆ ਸਿਰਿ ਸਾਹਾ ਹੇ ॥੭॥
જેને જન્મ લીધો છે, તેનું મૃત્યુ સ્થિર છે જેમ કર્મ છે, તેમ જ મૃત્યુનો દિવસ નક્કી છે ॥૭॥
ਸੰਜੋਗੁ ਵਿਜੋਗੁ ਮੇਰੈ ਪ੍ਰਭਿ ਕੀਏ ॥
જીવનો કુટુંબથી સંયોગ તેમજ વિયોગ મારા પ્રભુએ જ બનાવેલ છે અને
ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਉਪਾਇ ਦੁਖਾ ਸੁਖ ਦੀਏ ॥
સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરીને સુખ-દુઃખ પણ આપેલ છે,
ਦੁਖ ਸੁਖ ਹੀ ਤੇ ਭਏ ਨਿਰਾਲੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੀਲੁ ਸਨਾਹਾ ਹੇ ॥੮॥
જે ગુરુમુખોએ સહજનશીલતાનું કવચ ધારણ કરી લીધું છે, દુઃખ-સુખથી નિર્લિપ્ત રહે છે ॥૮॥
ਨੀਕੇ ਸਾਚੇ ਕੇ ਵਾਪਾਰੀ ॥
સત્યના વ્યાપારી જ સારા છે,
ਸਚੁ ਸਉਦਾ ਲੈ ਗੁਰ ਵੀਚਾਰੀ ॥
તે ગુરુથી વિચાર કરીને સાચો સૌદો ખરીદે છે.
ਸਚਾ ਵਖਰੁ ਜਿਸੁ ਧਨੁ ਪਲੈ ਸਬਦਿ ਸਚੈ ਓਮਾਹਾ ਹੇ ॥੯॥
જેની પાસે સાચો સૌદો તેમજ નામ-ધન હોય છે, તેના મનમાં સાચા શબ્દો દ્વારા સ્તુતિગાન કરવાથી ઉત્સાહ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે ॥૯॥
ਕਾਚੀ ਸਉਦੀ ਤੋਟਾ ਆਵੈ ॥
અસત્યનો સૌદો કરવામાં નુકસાન જ થાય છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਣਜੁ ਕਰੇ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ॥
પ્રભુને તે જ મનુષ્ય ગમે છે, જે ગુરુમુખ સાચો વ્યાપાર કરે છે. તેની પુંજી સુરક્ષિત રહે છે,
ਪੂੰਜੀ ਸਾਬਤੁ ਰਾਸਿ ਸਲਾਮਤਿ ਚੂਕਾ ਜਮ ਕਾ ਫਾਹਾ ਹੇ ॥੧੦॥
તેની રાશિ પણ ઠીક-ઠાક રહે છે અને તેની યમની સજા કપાઈ જાય છે ॥૧૦॥