Page 938
ਬਿਦਿਆ ਸੋਧੈ ਤਤੁ ਲਹੈ ਰਾਮ ਨਾਮ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥
તે આ વિદ્યાની સારી રીતે પડ઼તાલ કરીને જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે અને રામ નામમાં ધ્યાન લગાવીને રાખે છે.
ਮਨਮੁਖੁ ਬਿਦਿਆ ਬਿਕ੍ਰਦਾ ਬਿਖੁ ਖਟੇ ਬਿਖੁ ਖਾਇ ॥
મનમુખ જીવ વિદ્યાનો વિક્રય કરે છે, આ રીતે ઝેર પ્રાપ્ત કરે અને ઝેર જ ખાય છે.
ਮੂਰਖੁ ਸਬਦੁ ਨ ਚੀਨਈ ਸੂਝ ਬੂਝ ਨਹ ਕਾਇ ॥੫੩॥
મુર્ખને શબ્દની ઓળખ થતી નથી અને ન તો કોઈ સમજદારી હોય છે ॥૫૩॥
ਪਾਧਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਆਖੀਐ ਚਾਟੜਿਆ ਮਤਿ ਦੇਇ ॥
તે પંડિતને જ ગુરુમુખ કહેવાય છે, જે પોતાના વિદ્યાર્થીઓને પણ આ જ ઉપદેશ દે છે કે
ਨਾਮੁ ਸਮਾਲਹੁ ਨਾਮੁ ਸੰਗਰਹੁ ਲਾਹਾ ਜਗ ਮਹਿ ਲੇਇ ॥
નામ સ્મરણ કર, નામનો સંગ્રહ કર અને જગતમાં લાભ પ્રાપ્ત કર.
ਸਚੀ ਪਟੀ ਸਚੁ ਮਨਿ ਪੜੀਐ ਸਬਦੁ ਸੁ ਸਾਰੁ ॥
તે વિદ્યાર્થી જ સાચી પટ્ટી લખે છે, જે મનમાં સત્યનો અભ્યાસ કરતો અને શબ્દને ધારણ કરે છે.
ਨਾਨਕ ਸੋ ਪੜਿਆ ਸੋ ਪੰਡਿਤੁ ਬੀਨਾ ਜਿਸੁ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਗਲਿ ਹਾਰੁ ॥੫੪॥੧॥
હે નાનક! તે જ શિક્ષિત તેમજ ચતુર પંડિત છે, જેને પોતાના ગળામાં રામ નામનો હાર પહેરી લીધો છે ॥૫૪॥૧॥
ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੧ ਸਿਧ ਗੋਸਟਿ
રામકલી મહેલ ૧ સિધ ગોસટિ
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਸਿਧ ਸਭਾ ਕਰਿ ਆਸਣਿ ਬੈਠੇ ਸੰਤ ਸਭਾ ਜੈਕਾਰੋ ॥
બધા સિદ્ધ સભામાં પોતાના આસન પર બેસી ગયા અને તેણે કહ્યું કે સંત-સભાને નમન છે.
ਤਿਸੁ ਆਗੈ ਰਹਰਾਸਿ ਹਮਾਰੀ ਸਾਚਾ ਅਪਰ ਅਪਾਰੋ ॥
ગુરુ નાનક દેવ ઉત્તર દે છે કે અમારી તો તે અપરંપાર પરમ સત્ય પ્રભુના સમક્ષ જ વંદના છે,
ਮਸਤਕੁ ਕਾਟਿ ਧਰੀ ਤਿਸੁ ਆਗੈ ਤਨੁ ਮਨੁ ਆਗੈ ਦੇਉ ॥
અમે પોતાનું માથું કાપીને પણ તેને ભેટ કરીએ છીએ અને મન-શરીર પણ તેને અર્પણ કરીએ છીએ.
ਨਾਨਕ ਸੰਤੁ ਮਿਲੈ ਸਚੁ ਪਾਈਐ ਸਹਜ ਭਾਇ ਜਸੁ ਲੇਉ ॥੧॥
હે નાનક! જો કોઈ સંત મળી જાય તો જ પરમસત્યની પ્રાપ્તિ થાય છે અને આધ્યાત્મિક સ્વભાવ જ યશ મળે છે ॥૧॥
ਕਿਆ ਭਵੀਐ ਸਚਿ ਸੂਚਾ ਹੋਇ ॥
પોતાનું ઘર-બાર છોડીને દેશ-પરદેશ ભટકવાથી શું સત્ય તેમજ શુદ્ધતા પ્રાપ્ત થઈ શકે છે?
ਸਾਚ ਸਬਦ ਬਿਨੁ ਮੁਕਤਿ ਨ ਕੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સાચા શબ્દ વગર કોઈની પણ મુક્તિ થતી નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਕਵਨ ਤੁਮੇ ਕਿਆ ਨਾਉ ਤੁਮਾਰਾ ਕਉਨੁ ਮਾਰਗੁ ਕਉਨੁ ਸੁਆਓ ॥
સિધ્ધોએ ગુરૂથી પ્રશ્ન કર્યો તું કોણ છે? તારું શું નામ છે? તારો કયો રસ્તો છે? અને તારો શું જીવન-હેતુ છે?
ਸਾਚੁ ਕਹਉ ਅਰਦਾਸਿ ਹਮਾਰੀ ਹਉ ਸੰਤ ਜਨਾ ਬਲਿ ਜਾਓ ॥
તારાથી અમારી પ્રાર્થના છે કે અમને સત્ય બતાવ, અમે સંતજનો પર બલિહાર જઈએ છીએ.
ਕਹ ਬੈਸਹੁ ਕਹ ਰਹੀਐ ਬਾਲੇ ਕਹ ਆਵਹੁ ਕਹ ਜਾਹੋ ॥
હે બાળક! સિધ્ધોએ ગુરુ નાનક દેવને સંબોધિત કર્યા - તું ક્યાં બેસે છે? તું ક્યાં રહે છે? તું ક્યાંથી આવ્યો છે? અને તારે ક્યાં જવાનું છે?
ਨਾਨਕੁ ਬੋਲੈ ਸੁਣਿ ਬੈਰਾਗੀ ਕਿਆ ਤੁਮਾਰਾ ਰਾਹੋ ॥੨॥
નાનક કહે છે કે વેરાગી પૂછે છે કે તારો શું રસ્તો છે? ॥૨॥
ਘਟਿ ਘਟਿ ਬੈਸਿ ਨਿਰੰਤਰਿ ਰਹੀਐ ਚਾਲਹਿ ਸਤਿਗੁਰ ਭਾਏ ॥
ગુરુ નાનક દેવે સિદ્ધોને ઉત્તર આપ્યો - અમે તો દરેક શરીરમાં નિવાસ કરનાર પરમાત્માના ધ્યાનમાં જ લીન રહે છે અને સદ્દગુરૂની રજમાં જ ચાલે છે.
ਸਹਜੇ ਆਏ ਹੁਕਮਿ ਸਿਧਾਏ ਨਾਨਕ ਸਦਾ ਰਜਾਏ ॥
અમને તો પ્રભુએ જ મોકલ્યા છે, તેના હુકમથી જ આવ્યો છું અને નાનક તો હંમેશા પ્રભુ ઇચ્છામાં જ ચાલે છે.
ਆਸਣਿ ਬੈਸਣਿ ਥਿਰੁ ਨਾਰਾਇਣੁ ਐਸੀ ਗੁਰਮਤਿ ਪਾਏ ॥
અમે એવી ગુરુમત જ મેળવી છે કે નારાયણ હંમેશા સ્થિર છે અને આસન પર બેસનાર તે પોતે જ છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੂਝੈ ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਸਚੇ ਸਚਿ ਸਮਾਏ ॥੩॥
ગુરુમુખ આ સત્યને સમજી લે છે, પોતાને ઓળખી લે છે અને પરમ સત્યમાં જ જોડાય જાય છે ॥૩॥
ਦੁਨੀਆ ਸਾਗਰੁ ਦੁਤਰੁ ਕਹੀਐ ਕਿਉ ਕਰਿ ਪਾਈਐ ਪਾਰੋ ॥
સિધ્ધોએ પ્રશ્ન કર્યો - કહેવાય છે કે આ દુનિયા મુશ્કેલીઓથી પાર કરી શકનાર સમુદ્ર છે, આમાંથી કેવી રીતે પાર થઈ શકાય છે?
ਚਰਪਟੁ ਬੋਲੈ ਅਉਧੂ ਨਾਨਕ ਦੇਹੁ ਸਚਾ ਬੀਚਾਰੋ ॥
હે અવધૂત નાનક! પછી ચરપટ નાથ બોલ્યો - આ સત્ય વિશે સાચો વિચાર બતાવો.
ਆਪੇ ਆਖੈ ਆਪੇ ਸਮਝੈ ਤਿਸੁ ਕਿਆ ਉਤਰੁ ਦੀਜੈ ॥
ગુરુએ કહ્યું કે જે પોતે આ સત્યને કહી રહ્યો છે, પોતે જ તેને સમજે પણ છે, તેને શું ઉત્તર અપાય?
ਸਾਚੁ ਕਹਹੁ ਤੁਮ ਪਾਰਗਰਾਮੀ ਤੁਝੁ ਕਿਆ ਬੈਸਣੁ ਦੀਜੈ ॥੪॥
સત્ય કહે, તું તો સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ ચુક્યો છે, તને ચર્ચા માટે સંત-સભામાં બેસવા જ શા માટે દઈએ? તો પણ કહું છું.
ਜੈਸੇ ਜਲ ਮਹਿ ਕਮਲੁ ਨਿਰਾਲਮੁ ਮੁਰਗਾਈ ਨੈ ਸਾਣੇ ॥
હે ચરપટ! ગુરુ ઉત્તર દે છે કે જેમ જળમાં કમળનું ફૂલ નિર્લિપ્ત રહે છે અને નદીમાં તરતી બતક પોતાની પાંખ પલળવા દેતી નથી,
ਸੁਰਤਿ ਸਬਦਿ ਭਵ ਸਾਗਰੁ ਤਰੀਐ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੇ ॥
તેમ જ પ્રભુનું નામ જપવા તેમજ શબ્દમાં ધ્યાન લગાવવાથી સંસાર-સમુદ્રથી પાર થઈ શકાય છે.
ਰਹਹਿ ਇਕਾਂਤਿ ਏਕੋ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਆਸਾ ਮਾਹਿ ਨਿਰਾਸੋ ॥
જે એકાંતમાં રહીને પરમાત્માને મનમાં વસાવી લે છે, તે જીવનની આશાઓથી નિર્લિપ્ત થઈ જાય છે.
ਅਗਮੁ ਅਗੋਚਰੁ ਦੇਖਿ ਦਿਖਾਏ ਨਾਨਕੁ ਤਾ ਕਾ ਦਾਸੋ ॥੫॥
હે નાનક! હુ તો તે મહાપુરુષનો દાસ છું જે અગમ્ય, અગોચર પરમાત્માના દર્શન કરીને બીજાને પણ તેના દર્શન કરાવી દે છે ॥૫॥
ਸੁਣਿ ਸੁਆਮੀ ਅਰਦਾਸਿ ਹਮਾਰੀ ਪੂਛਉ ਸਾਚੁ ਬੀਚਾਰੋ ॥
હે સ્વામી! યોગી કહે છે કે અમારી પ્રાર્થના સાંભળ, અમે તારાથી સાચો વિચાર પૂછીએ છીએ.
ਰੋਸੁ ਨ ਕੀਜੈ ਉਤਰੁ ਦੀਜੈ ਕਿਉ ਪਾਈਐ ਗੁਰ ਦੁਆਰੋ ॥
કોઈ પ્રકારનો રોષ ન કરીશ અને સાચો ઉત્તર દેજે કે ગુરુ દ્વારા પરમાત્માને કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી શકાય છે?
ਇਹੁ ਮਨੁ ਚਲਤਉ ਸਚ ਘਰਿ ਬੈਸੈ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੋ ॥
ગુરુ નાનક કહે છે કે નામ જ જીવનનો આધાર છે, આ ચંચળ મન સત્યરૂપી ઘરમાં સ્થિત થઈ જાય છે.
ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਏ ਕਰਤਾ ਲਾਗੈ ਸਾਚਿ ਪਿਆਰੋ ॥੬॥
જયારે સત્યથી પ્રેમ થઈ જાય છે તો પરમાત્મા પોતે જ પોતાની સાથે મળાવી લે છે ॥૬॥
ਹਾਟੀ ਬਾਟੀ ਰਹਹਿ ਨਿਰਾਲੇ ਰੂਖਿ ਬਿਰਖਿ ਉਦਿਆਨੇ ॥ ਕੰਦ ਮੂਲੁ ਅਹਾਰੋ ਖਾਈਐ ਅਉਧੂ ਬੋਲੈ ਗਿਆਨੇ ॥
યોગી પોતાના મતનું જ્ઞાન કહે છે કે અમે બજારો અને નગરો તરફ જનારા રસ્તાથી દૂર જંગલમાં વૃક્ષ તેમજ ઝાડની નીચે નિરાળા જ રહીએ છીએ અને કંદમૂળનો આહાર ખાઈને નિર્વાહ કરીએ છીએ.