Page 937
ਆਪੁ ਗਇਆ ਦੁਖੁ ਕਟਿਆ ਹਰਿ ਵਰੁ ਪਾਇਆ ਨਾਰਿ ॥੪੭॥
તે જીવરૂપી સ્ત્રીએ જ હરિરૂપી વર પ્રાપ્ત કર્યો છે, જેનો અહમ દૂર થઈ ગયો છે અને તેનું દુઃખ કપાઈ ગયું છે ॥૪૭॥
ਸੁਇਨਾ ਰੁਪਾ ਸੰਚੀਐ ਧਨੁ ਕਾਚਾ ਬਿਖੁ ਛਾਰੁ ॥
સંસારમાં દરેક કોઈ સોના-ચાંદી એકત્રિત કરવામાં લાગી રહે છે પરંતુ આ ધન તો કાચું અને ઝેરરૂપી રાખ સમાન છે.
ਸਾਹੁ ਸਦਾਏ ਸੰਚਿ ਧਨੁ ਦੁਬਿਧਾ ਹੋਇ ਖੁਆਰੁ ॥
કોઈ ધન સંપત્તિ એકત્રિત કરીને પોતાને શાહુકાર કહેવડાવે છે, પરંતુ મુશ્કેલીમાં ફસાઈને તે દુઃખી જ થાય છે.
ਸਚਿਆਰੀ ਸਚੁ ਸੰਚਿਆ ਸਾਚਉ ਨਾਮੁ ਅਮੋਲੁ ॥
પરમાત્માનું સત્ય-નામ જ કીમતી છે, આથી સત્યવાદી સત્ય જ એકત્રિત કરતો રહે છે.
ਹਰਿ ਨਿਰਮਾਇਲੁ ਊਜਲੋ ਪਤਿ ਸਾਚੀ ਸਚੁ ਬੋਲੁ ॥
જે નિર્મળ તેમજ તેમજ પવિત્ર પરમેશ્વરનું ધ્યાન કરે છે, તે સત્યવાદીઓનો જ સન્માન થાય છે અને તેનું વચન પણ સત્ય છે.
ਸਾਜਨੁ ਮੀਤੁ ਸੁਜਾਣੁ ਤੂ ਤੂ ਸਰਵਰੁ ਤੂ ਹੰਸੁ ॥
હે પરમાત્મા! તું જ ચતુર છે, તું જ મારો સાજન તેમજ મિત્ર છે અને તું જ ગુરુરૂપી સરોવર તેમજ તું જ સંતરૂપી હંસ છે.
ਸਾਚਉ ਠਾਕੁਰੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿਸੁ ॥
હું તેના પર બલિહાર જાવ છું, જેના મનમાં ઠાકોરનો નિવાસ છે.
ਮਾਇਆ ਮਮਤਾ ਮੋਹਣੀ ਜਿਨਿ ਕੀਤੀ ਸੋ ਜਾਣੁ ॥
માયા-મમતા જે જીવને મોહિત કરનારી છે, જેને આને ઉત્પન્ન કર્યો છે, તેને જાણો.
ਬਿਖਿਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਏਕੁ ਹੈ ਬੂਝੈ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਣੁ ॥੪੮॥
જે ચતુર પુરુષ આ સત્યને સમજી લે છે, તેના માટે ઝેર તેમજ અમૃત પણ એક સમાન છે ॥૪૮॥
ਖਿਮਾ ਵਿਹੂਣੇ ਖਪਿ ਗਏ ਖੂਹਣਿ ਲਖ ਅਸੰਖ ॥
તે ક્ષમાવિહીન જીવ પણ મરી-ખપી ગયા છે, જેની સંખ્યા લાખો કરોડોની સ્પર્શી રહી છે.
ਗਣਤ ਨ ਆਵੈ ਕਿਉ ਗਣੀ ਖਪਿ ਖਪਿ ਮੁਏ ਬਿਸੰਖ ॥
તેની ગણતરી કરી શકાતી નથી, પછી તેની કેવી રીતે ગણના કરાય, અસંખ્ય મનુષ્ય ખપી-ખપીને મરી ગયા છે.
ਖਸਮੁ ਪਛਾਣੈ ਆਪਣਾ ਖੂਲੈ ਬੰਧੁ ਨ ਪਾਇ ॥
જે પોતાના માલિકને ઓળખી લે છે, તે બંધનોમાં પડતો નથી અને તેના પૂર્વ બધા બંધન પણ ખુલી જાય છે.
ਸਬਦਿ ਮਹਲੀ ਖਰਾ ਤੂ ਖਿਮਾ ਸਚੁ ਸੁਖ ਭਾਇ ॥
તું શબ્દ દ્વારા પ્રભુ-દરબાર માટે ઉત્તમ બની જા, તને ક્ષમા, સત્ય, સુખ તેમજ પ્રેમ પ્રાપ્ત થઈ જશે.
ਖਰਚੁ ਖਰਾ ਧਨੁ ਧਿਆਨੁ ਤੂ ਆਪੇ ਵਸਹਿ ਸਰੀਰਿ ॥
જો યાત્રા વ્યય માટે સત્યનું ધન છે અને પરમાત્માનું ધ્યાન કરતો રહે તો તે પોતે જ તારા શરીરમાં નિવાસ કરી જશે.
ਮਨਿ ਤਨਿ ਮੁਖਿ ਜਾਪੈ ਸਦਾ ਗੁਣ ਅੰਤਰਿ ਮਨਿ ਧੀਰ ॥
જો પોતાના મન, શરીર તેમજ મુખમાં પ્રભુનું નામ જપતો રહે તો અંતરમનમાં શુભ-ગુણ ઉત્પન્ન થઈ જશે અને મનમાં ધીરજ થઈ જશે.
ਹਉਮੈ ਖਪੈ ਖਪਾਇਸੀ ਬੀਜਉ ਵਥੁ ਵਿਕਾਰੁ ॥
અભિમાન જીવોનો નાશ કરતો રહે છે અને હરિ-નામ વગર વસ્તુ વિકારરૂપ છે.
ਜੰਤ ਉਪਾਇ ਵਿਚਿ ਪਾਇਅਨੁ ਕਰਤਾ ਅਲਗੁ ਅਪਾਰੁ ॥੪੯॥
જીવોને ઉત્પન્ન કરીને પરમાત્માએ પોતાને તેનામાં સ્થિર કર્યો છે, પરંતુ અપરંપાર કર્તા-પ્રભુ નિર્લિપ્ત છે ॥૪૯॥
ਸ੍ਰਿਸਟੇ ਭੇਉ ਨ ਜਾਣੈ ਕੋਇ ॥
તે સૃષ્ટિ રચયીતાનો તફાવત કોઈ જાણતો નથી.
ਸ੍ਰਿਸਟਾ ਕਰੈ ਸੁ ਨਿਹਚਉ ਹੋਇ ॥
તે સર્જક જે કાંઈ કરે છે, આ નિશ્ચય જ થાય છે.
ਸੰਪੈ ਕਉ ਈਸਰੁ ਧਿਆਈਐ ॥
કોઈ લોકો ધન માટે પ્રભુનું ધ્યાન કરે છે પરંતુ
ਸੰਪੈ ਪੁਰਬਿ ਲਿਖੇ ਕੀ ਪਾਈਐ ॥
તેને ધન તો પૂર્વ કર્મોના ભાગ્ય પ્રમાણે જ મળે છે.
ਸੰਪੈ ਕਾਰਣਿ ਚਾਕਰ ਚੋਰ ॥
લોકો ધન માટે બીજાના નોકર બની જાય છે અને કોઈ ચોર પણ બની જાય છે,
ਸੰਪੈ ਸਾਥਿ ਨ ਚਾਲੈ ਹੋਰ ॥
પરંતુ મરણોપરાંત ધન જીવની સાથે જતું નથી અને આ કોઈ બીજા સંબંધીનો જ બની જાય છે.
ਬਿਨੁ ਸਾਚੇ ਨਹੀ ਦਰਗਹ ਮਾਨੁ ॥
સત્યનું ધ્યાન કર્યા વગર પ્રભુના દરબારમાં કોઈને પણ આદર મળતો નથી.
ਹਰਿ ਰਸੁ ਪੀਵੈ ਛੁਟੈ ਨਿਦਾਨਿ ॥੫੦॥
જે હરિ-નામરૂપી રસને પીવે છે, તે જન્મ-મરણથી છૂટી જાય છે ॥૫૦॥
ਹੇਰਤ ਹੇਰਤ ਹੇ ਸਖੀ ਹੋਇ ਰਹੀ ਹੈਰਾਨੁ ॥
હે બહેનપણી! હું આ જોઈ-જોઈ હેરાન થઈ રહી છું કે
ਹਉ ਹਉ ਕਰਤੀ ਮੈ ਮੁਈ ਸਬਦਿ ਰਵੈ ਮਨਿ ਗਿਆਨੁ ॥
જે હું અહંકાર કરતી રહેતી હતી, તે અહમ સમાપ્ત થઈ ગયો છે. મારા મનમાં જ્ઞાન ઉત્પન્ન થઈ ગયો છે અને બ્રહ્મ-શબ્દમાં જ લીન રહું છું.
ਹਾਰ ਡੋਰ ਕੰਕਨ ਘਣੇ ਕਰਿ ਥਾਕੀ ਸੀਗਾਰੁ ॥
હું હાર, બોરિયું અને બંગડી વગેરે બધા ઘરેણાંનો શણગાર કરી-કરીને થાકી ચૂકી છું.
ਮਿਲਿ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਸਗਲ ਗੁਣਾ ਗਲਿ ਹਾਰੁ ॥
હવે મેં સર્વ ગુણોનો હાર પોતાના ગળામાં નાખી લીધો છે અને પ્રિયતમ પ્રભુથી મળીને સુખ પ્રાપ્ત કરી લીધું છે.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਿਆਰੁ ॥
હે નાનક! ગુરુના માધ્યમથી જ પ્રભુથી પ્રેમ થાય છે.
ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਕਿਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਦੇਖਹੁ ਮਨਿ ਬੀਚਾਰਿ ॥
મનમાં વિચાર કરીને જોઈ લે કે પરમાત્મા વગર કોઈને પણ સુખ પ્રાપ્ત થયું નથી.
ਹਰਿ ਪੜਣਾ ਹਰਿ ਬੁਝਣਾ ਹਰਿ ਸਿਉ ਰਖਹੁ ਪਿਆਰੁ ॥
હરિની કથા વાંચવી જોઈએ, હરિને સમજવો જોઈએ અને તેનાથી જ પ્રેમ બનાવીને રાખ.
ਹਰਿ ਜਪੀਐ ਹਰਿ ਧਿਆਈਐ ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੁ ॥੫੧॥
હંમેશા હરિને જ જપતો રહેવો જોઈએ, હરિનું જ ભજન કરવું જોઈએ, ત્યારથી હરિનું નામ જ અમારો જીવન આધાર છે ॥૫૧॥
ਲੇਖੁ ਨ ਮਿਟਈ ਹੇ ਸਖੀ ਜੋ ਲਿਖਿਆ ਕਰਤਾਰਿ ॥
હે બહેનપણી! પ્રભુએ જે નસીબ લખી દીધું છે, તે ક્યારેય મટી શકાતું નથી.
ਆਪੇ ਕਾਰਣੁ ਜਿਨਿ ਕੀਆ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਪਗੁ ਧਾਰਿ ॥
જેને પોતે સંસાર બનાવ્યું છે, તે કૃપા કરીને પોતાના ચરણ-કમળ હૃદયમાં વસાવી દે છે.
ਕਰਤੇ ਹਥਿ ਵਡਿਆਈਆ ਬੂਝਹੁ ਗੁਰ ਬੀਚਾਰਿ ॥
ગુરુના જ્ઞાન દ્વારા આ સત્યને સમજી લે, બધી મહાનતા પરમાત્માના હાથમાં છે.
ਲਿਖਿਆ ਫੇਰਿ ਨ ਸਕੀਐ ਜਿਉ ਭਾਵੀ ਤਿਉ ਸਾਰਿ ॥
નસીબ બદલાવી શકાતું નથી, જેવી નિયતિ છે, તેવું જ થવાનું છે.
ਨਦਰਿ ਤੇਰੀ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਨਾਨਕ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ॥
હે નાનક! તેની કૃપા-દ્રષ્ટિથી જ સુખ પ્રાપ્ત થાય છે, શબ્દનું ચિંતન કર.
ਮਨਮੁਖ ਭੂਲੇ ਪਚਿ ਮੁਏ ਉਬਰੇ ਗੁਰ ਬੀਚਾਰਿ ॥
મનમુખ જીવ ભટકીને નાશ થઈ ગયો છે, પરંતુ ગુરુના વિચારો દ્વારા ગુરુમુખોનો ઉદ્ધાર થઈ ગયો છે.
ਜਿ ਪੁਰਖੁ ਨਦਰਿ ਨ ਆਵਈ ਤਿਸ ਕਾ ਕਿਆ ਕਰਿ ਕਹਿਆ ਜਾਇ ॥
જે સત્યપુરુષ નજર જ આવતો નથી, તેનું વર્ણન શું કહીને કરાય.
ਬਲਿਹਾਰੀ ਗੁਰ ਆਪਣੇ ਜਿਨਿ ਹਿਰਦੈ ਦਿਤਾ ਦਿਖਾਇ ॥੫੨॥
હું પોતાના ગુરુ પર બલિહાર જાવ છું, જેને હૃદયમાં જ પરમાત્માનાં દર્શન કરાવી દીધા છે ॥૫૨॥
ਪਾਧਾ ਪੜਿਆ ਆਖੀਐ ਬਿਦਿਆ ਬਿਚਰੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ॥
પંડિતને શિક્ષિત ત્યારે જ કહેવાય છે, જો આધ્યાત્મિક-સ્વભાવ આધ્યાત્મિક વિદ્યાનો વિચાર કરે છે.