Page 934
ਜਿਨਿ ਨਾਮੁ ਦੀਆ ਤਿਸੁ ਸੇਵਸਾ ਤਿਸੁ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਉ ॥
જેને મને નામ આપ્યું છે, તેની જ સેવા કરે છે અને તેના પર જ બલિહાર જાય છે.
ਜੋ ਉਸਾਰੇ ਸੋ ਢਾਹਸੀ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
જે દુનિયાને બનાવે છે, તે જ તેનો નાશ કરનાર છે, તેના સિવાય બીજું કોઈ સમર્થ નથી.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਤਿਸੁ ਸੰਮ੍ਹ੍ਲਾ ਤਾ ਤਨਿ ਦੂਖੁ ਨ ਹੋਇ ॥੩੧॥
ગુરુની કૃપાથી તેનું ધ્યાન-મનન કરાય તો શરીરને કોઈ દુઃખ થતું નથી ॥૩૧॥
ਣਾ ਕੋ ਮੇਰਾ ਕਿਸੁ ਗਹੀ ਣਾ ਕੋ ਹੋਆ ਨ ਹੋਗੁ ॥
હું કોનો સહારો લઉ? કોઈ પણ મારો પોતાનો નથી. પરમાત્મા સિવાય ન કોઈ મિત્ર હતો અને ન તો ક્યારેય કોઈ થશે.
ਆਵਣਿ ਜਾਣਿ ਵਿਗੁਚੀਐ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿਆਪੈ ਰੋਗੁ ॥
જીવ જન્મ-મરણના ચક્રમાં નાશ થતો રહે છે અને તેને મુશ્કેલીનો રોગ સતાવતો રહે છે.
ਣਾਮ ਵਿਹੂਣੇ ਆਦਮੀ ਕਲਰ ਕੰਧ ਗਿਰੰਤਿ ॥
નામવિહીન મનુષ્ય ક્ષારવાળી દિવાલની જેમ નાશ થઈ જાય છે.
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਕਿਉ ਛੂਟੀਐ ਜਾਇ ਰਸਾਤਲਿ ਅੰਤਿ ॥
નામ વગર તે કઈ રીતે છુટકારો પ્રાપ્ત કરી શકે છે, અંતમાં તે પાતાળમાં જઈ પડે છે.
ਗਣਤ ਗਣਾਵੈ ਅਖਰੀ ਅਗਣਤੁ ਸਾਚਾ ਸੋਇ ॥
આ સાચો પરમાત્મા અનંત છે, પરંતુ જીવ અક્ષર દ્વારા ગણતરી કરતો રહે છે.
ਅਗਿਆਨੀ ਮਤਿਹੀਣੁ ਹੈ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਗਿਆਨੁ ਨ ਹੋਇ ॥
અજ્ઞાની જીવ બુદ્ધિહીન છે અને ગુરુ વગર તેને જ્ઞાન હોતું નથી.
ਤੂਟੀ ਤੰਤੁ ਰਬਾਬ ਕੀ ਵਾਜੈ ਨਹੀ ਵਿਜੋਗਿ ॥
જેમ રબાબની તૂટેલી તાર તૂટવાને કારણે વાગતી જ નથી,
ਵਿਛੁੜਿਆ ਮੇਲੈ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਨਕ ਕਰਿ ਸੰਜੋਗ ॥੩੨॥
હે નાનક! તેમ જ પ્રભુ સંયોગ બનાવીને અલગ થયેલા જીવોને મળાવી લે છે ॥૩૨॥
ਤਰਵਰੁ ਕਾਇਆ ਪੰਖਿ ਮਨੁ ਤਰਵਰਿ ਪੰਖੀ ਪੰਚ ॥
આ શરીર એક વૃક્ષ છે અને મન પક્ષી છે. પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયોરૂપી બીજા પક્ષીઓ પણ આના પર બેસેલ છે.
ਤਤੁ ਚੁਗਹਿ ਮਿਲਿ ਏਕਸੇ ਤਿਨ ਕਉ ਫਾਸ ਨ ਰੰਚ ॥
જ્યારે તે પાંચેયની સાથે મળીને તત્વ-જ્ઞાનરૂપી ફળ શોધતા રહે છે તો આને થોડી માત્ર પણ માયાની ફાંસી પડતી નથી.
ਉਡਹਿ ਤ ਬੇਗੁਲ ਬੇਗੁਲੇ ਤਾਕਹਿ ਚੋਗ ਘਣੀ ॥
જ્યારે તે પેલા દાણાને શોધવા માટે વ્યાકુળ થઈ ઉડ્યા તો
ਪੰਖ ਤੁਟੇ ਫਾਹੀ ਪੜੀ ਅਵਗੁਣਿ ਭੀੜ ਬਣੀ ॥
તેને માયાની ફાંસી પડી ગઈ અને તેની પાંખ તૂટી ગઈ, તેના પોતાના અવગુણોને કારણે આ આફત ઉત્પન્ન થઈ ગઈ.
ਬਿਨੁ ਸਾਚੇ ਕਿਉ ਛੂਟੀਐ ਹਰਿ ਗੁਣ ਕਰਮਿ ਮਣੀ ॥
સત્ય વગર જીવ કઈ રીતે છૂટી શકે છે અને તેને ગુણરૂપી મણી તેની કૃપાથી જ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਆਪਿ ਛਡਾਏ ਛੂਟੀਐ ਵਡਾ ਆਪਿ ਧਣੀ ॥
તે માલિક-પ્રભુ પોતે મહાન છે, જો તે પોતે બંધનોથી મુક્ત કરાવે તો જ છુટકારો થઈ શકે છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਛੂਟੀਐ ਕਿਰਪਾ ਆਪਿ ਕਰੇਇ ॥
જ્યારે તે પોતે કૃપા કરે છે તો ગુરુની કૃપાથી જીવ બંધનોથી છૂટી જાય છે.
ਅਪਣੈ ਹਾਥਿ ਵਡਾਈਆ ਜੈ ਭਾਵੈ ਤੈ ਦੇਇ ॥੩੩॥
બધી ખરાબાઈ પરમાત્માના હાથમાં છે, જો તેને મંજૂર હોય તો જ આપે છે ॥૩૩॥
ਥਰ ਥਰ ਕੰਪੈ ਜੀਅੜਾ ਥਾਨ ਵਿਹੂਣਾ ਹੋਇ ॥
જીવાત્મા પ્રભુ શરણરૂપી સ્થાનથી અલગ થઈને થર-થર ધ્રૂજે છે.
ਥਾਨਿ ਮਾਨਿ ਸਚੁ ਏਕੁ ਹੈ ਕਾਜੁ ਨ ਫੀਟੈ ਕੋਇ ॥
એક સાચો પરમાત્મા જ આને શરણ તેમજ આદર દે છે અને પછી આનું કોઈ કાર્ય બગાડી શકતું નથી.
ਥਿਰੁ ਨਾਰਾਇਣੁ ਥਿਰੁ ਗੁਰੂ ਥਿਰੁ ਸਾਚਾ ਬੀਚਾਰੁ ॥
તે નારાયણ સ્થિર છે, ગુરુ સ્થિર છે તેમજ તેનો આખો વિચાર હંમેશા સ્થિર છે.
ਸੁਰਿ ਨਰ ਨਾਥਹ ਨਾਥੁ ਤੂ ਨਿਧਾਰਾ ਆਧਾਰੁ ॥
હે પરમેશ્વર! તું દેવતાઓ, નરો, નાથોનો પણ નાથ છે, તું જ બેસહારાઓનો સહારો છે.
ਸਰਬੇ ਥਾਨ ਥਨੰਤਰੀ ਤੂ ਦਾਤਾ ਦਾਤਾਰੁ ॥
વિશ્વના બધા સ્થાનોમાં તારો જ વાસ છે અને તું જ બધાનો દાતાર છે.
ਜਹ ਦੇਖਾ ਤਹ ਏਕੁ ਤੂ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਰਾਵਾਰੁ ॥
જ્યાં પણ જોવ છું, ત્યાં ફક્ત તું જ છે અને તારો કોઈ અંત તેમજ આરપાર નથી.
ਥਾਨ ਥਨੰਤਰਿ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰਿ ॥
પ્રભુ સર્વવ્યાપક છે, પરંતુ આ સત્યનું જ્ઞાન ગુરુના શબ્દથી જ થાય છે.
ਅਣਮੰਗਿਆ ਦਾਨੁ ਦੇਵਸੀ ਵਡਾ ਅਗਮ ਅਪਾਰੁ ॥੩੪॥
તે અગમ્ય અપાર પરમેશ્વર એટલો મોટો છે કે વગર માંગ્યે જ જીવોને દાન દેતો રહે છે ॥૩૪॥
ਦਇਆ ਦਾਨੁ ਦਇਆਲੁ ਤੂ ਕਰਿ ਕਰਿ ਦੇਖਣਹਾਰੁ ॥
હે પરમ પિતા! તું દયાનો પુંજ છે, બધા જીવોને તું દયાનું દાન કરે છે અને પોતે જ રચના કરીને સંભાળ પણ કરે છે.
ਦਇਆ ਕਰਹਿ ਪ੍ਰਭ ਮੇਲਿ ਲੈਹਿ ਖਿਨ ਮਹਿ ਢਾਹਿ ਉਸਾਰਿ ॥
હે પ્રભુ! જેના પર તું દયા કરે છે, તેને સાથે મળાવી લે છે, તું પોતાની ઈચ્છાથી એક ક્ષણમાં જ બનાવીને નાશ કરી દે છે.
ਦਾਨਾ ਤੂ ਬੀਨਾ ਤੁਹੀ ਦਾਨਾ ਕੈ ਸਿਰਿ ਦਾਨੁ ॥
તું જ ચતુર તેમજ સર્વજ્ઞાતા છે, તું દાણીઓમાં સૌથી મોટો દાનવીર છે.
ਦਾਲਦ ਭੰਜਨ ਦੁਖ ਦਲਣ ਗੁਰਮੁਖਿ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ॥੩੫॥
તું ગરીબીને મટાડનાર અને દુઃખોને નાશ કરનાર છે, ગુરુના માધ્યમથી જ જીવને જ્ઞાન-ધ્યાનની પ્રાપ્તિ થાય છે ॥૩૫॥
ਧਨਿ ਗਇਐ ਬਹਿ ਝੂਰੀਐ ਧਨ ਮਹਿ ਚੀਤੁ ਗਵਾਰ ॥
મૂર્ખ મનુષ્યનું મન દરેક સમયે ધનમાં જ લાગી રહે છે અને ધનના ચાલ્યા જવાથી તે ખુબ દુખી થાય છે.
ਧਨੁ ਵਿਰਲੀ ਸਚੁ ਸੰਚਿਆ ਨਿਰਮਲੁ ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਿ ॥
કોઈ દુર્લભે જ નામરૂપી સાચું ધન એકત્રિત કર્યું છે અને પ્રભુના નિર્મળ નામથી જ પ્રેમ લગાવેલ છે.
ਧਨੁ ਗਇਆ ਤਾ ਜਾਣ ਦੇਹਿ ਜੇ ਰਾਚਹਿ ਰੰਗਿ ਏਕ ॥
જો મન પ્રભુના રંગમાં લીન છે તો ધન ચાલ્યા જવાથી કોઈ ફરક હોતો નથી.
ਮਨੁ ਦੀਜੈ ਸਿਰੁ ਸਉਪੀਐ ਭੀ ਕਰਤੇ ਕੀ ਟੇਕ ॥
મન અર્પિત કરીને, પોતાનું માથું સોપીને પણ જીવ પ્રભુનો સહારો જ લે છે.
ਧੰਧਾ ਧਾਵਤ ਰਹਿ ਗਏ ਮਨ ਮਹਿ ਸਬਦੁ ਅਨੰਦੁ ॥
જ્યારે મનમાં મોટા શબ્દનો આનંદ ઉત્પન્ન થઈ ગયો તો દુનિયાના ધંધા સમાપ્ત થઈ ગયા.
ਦੁਰਜਨ ਤੇ ਸਾਜਨ ਭਏ ਭੇਟੇ ਗੁਰ ਗੋਵਿੰਦ ॥
જ્યારે ગોવિંદ ગુરૂથી મળી જાય તો દુર્જન પણ સજ્જન બની જાય છે.
ਬਨੁ ਬਨੁ ਫਿਰਤੀ ਢੂਢਤੀ ਬਸਤੁ ਰਹੀ ਘਰਿ ਬਾਰਿ ॥
જે નામરૂપી વસ્તુને શોધતા વન-વનમાં ભટકી રહી હતી, તે વસ્તુ તો હૃદય-ઘરમાં જ મળી ગઈ.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਮੇਲੀ ਮਿਲਿ ਰਹੀ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਖੁ ਨਿਵਾਰਿ ॥੩੬॥
જ્યારથી સદ્દગુરૂએ પરમ સત્યથી મેળાપ કરાવ્યો છે, જન્મ-મરણનું દુઃખ દૂર થઈ ગયું છે ॥૩૬॥
ਨਾਨਾ ਕਰਤ ਨ ਛੂਟੀਐ ਵਿਣੁ ਗੁਣ ਜਮ ਪੁਰਿ ਜਾਹਿ ॥
અનેક પ્રકારના કર્મકાંડ કરવાથી બંધનોથી છુટકારો થતો નથી અને ગુણહીન જીવને યમપુરીમાં જ જવું પડે છે.
ਨਾ ਤਿਸੁ ਏਹੁ ਨ ਓਹੁ ਹੈ ਅਵਗੁਣਿ ਫਿਰਿ ਪਛੁਤਾਹਿ ॥
ન તો તેનું આ લોક અને ન તો પરલોક સંવરે છે, અવગુણોને કારણે તે પસ્તાય છે.