Page 873
ਗੋਂਡ ॥
ગોંડ॥
ਧੰਨੁ ਗੁਪਾਲ ਧੰਨੁ ਗੁਰਦੇਵ ॥
હે પ્રભુ, હે ગુરુદેવ! તું ધન્ય છે.
ਧੰਨੁ ਅਨਾਦਿ ਭੂਖੇ ਕਵਲੁ ਟਹਕੇਵ ॥
આ અન્નાદિ પણ ધન્ય છે, જેને ખાઈને ભૂખ્યા મનુષ્યનું હૃદય કમળ ખીલી જાય છે
ਧਨੁ ਓਇ ਸੰਤ ਜਿਨ ਐਸੀ ਜਾਨੀ ॥
તે સંતજન ધન્ય છે જેને આ વાત સમજી લીધી છે અને
ਤਿਨ ਕਉ ਮਿਲਿਬੋ ਸਾਰਿੰਗਪਾਨੀ ॥੧॥
તેને પરમાત્મા મળી ગયો છે ॥૧॥
ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਤੇ ਹੋਇ ਅਨਾਦਿ ॥
આ અન્ન વગેરે પદાર્થ આદિપુરુષ પરમેશ્વરથી જ ઉત્પન્ન થયા છે.
ਜਪੀਐ ਨਾਮੁ ਅੰਨ ਕੈ ਸਾਦਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
અન્નના સ્વાદની જેમ જ પરમાત્માનું નામ જપવું જોઈએ ॥૧॥વિરામ॥
ਜਪੀਐ ਨਾਮੁ ਜਪੀਐ ਅੰਨੁ ॥
પરમાત્માનું નામ જપવું અને અન્નને પણ જપવું તેમ જ છે,
ਅੰਭੈ ਕੈ ਸੰਗਿ ਨੀਕਾ ਵੰਨੁ ॥
જે રીતે જળની સાથે મળીને ભોજન હજી પણ સ્વાદિષ્ટ બની જાય છે.
ਅੰਨੈ ਬਾਹਰਿ ਜੋ ਨਰ ਹੋਵਹਿ ॥
જે મનુષ્ય અન્નને ત્યાગી દે છે,
ਤੀਨਿ ਭਵਨ ਮਹਿ ਅਪਨੀ ਖੋਵਹਿ ॥੨॥
તે ત્રણેય લોકમાં પોતાની પ્રતિષ્ઠા ગુમાવી દે છે ॥૨॥
ਛੋਡਹਿ ਅੰਨੁ ਕਰਹਿ ਪਾਖੰਡ ॥
જે મનુષ્ય ભોજન ખાવાનું છોડી દે છે, તે પાખંડ જ કરે છે.
ਨਾ ਸੋਹਾਗਨਿ ਨਾ ਓਹਿ ਰੰਡ ॥
ન તો તે સુહાગણ છે અને ન તો આ વિધવા કહેવાને હકદાર છે.
ਜਗ ਮਹਿ ਬਕਤੇ ਦੂਧਾਧਾਰੀ ॥
જગતમાં જે લોકો દુગ્ધાહારી કહેવાય છે,
ਗੁਪਤੀ ਖਾਵਹਿ ਵਟਿਕਾ ਸਾਰੀ ॥੩॥
તે પંજરી બનાવીને લોકોથી ચોરી-ચોરી ખાતો રહે છે ॥૩॥
ਅੰਨੈ ਬਿਨਾ ਨ ਹੋਇ ਸੁਕਾਲੁ ॥
દુનિયામાં અન્ન વગર સુખ-સમૃદ્ધિ થતી નથી અને
ਤਜਿਐ ਅੰਨਿ ਨ ਮਿਲੈ ਗੁਪਾਲੁ ॥
અન્નનો ત્યાગ કરવાથી પરમાત્મા પણ મળતો નથી.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਹਮ ਐਸੇ ਜਾਨਿਆ ॥
કબીર કહે છે કે મેં આ જ્ઞાન સમજી લીધું છે કે
ਧੰਨੁ ਅਨਾਦਿ ਠਾਕੁਰ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥੪॥੮॥੧੧॥
અન્ન ધન્ય છે, જેને ખાવાથી મારુ મન ઠાકોરના ધ્યાનમાં લીન છે ॥૪॥૮॥૧૧॥
ਰਾਗੁ ਗੋਂਡ ਬਾਣੀ ਨਾਮਦੇਉ ਜੀ ਕੀ ਘਰੁ ੧
રાગ ગોંડ વાણી નામદેવ જી ની ઘર ૧
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਅਸੁਮੇਧ ਜਗਨੇ ॥
ભલે કોઈ અશ્વમેઘ યજ્ઞ કરાવી લે,
ਤੁਲਾ ਪੁਰਖ ਦਾਨੇ ॥
ભલે પોતાના વજનની સરખામણીએ તોલીને સોનુ, ચાંદી તેમજ અનાજ વગેરેનું દાન કરે,
ਪ੍ਰਾਗ ਇਸਨਾਨੇ ॥੧॥
ભલે પ્રયાગરાજ તીર્થમાં જઈને સ્નાન કરી લે ॥૧॥
ਤਉ ਨ ਪੁਜਹਿ ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਨਾਮਾ ॥
તો પણ આ બધા પુણ્ય કર્મ પ્રભુની કીર્તિની સરખામણીએ આવતા નથી.
ਅਪੁਨੇ ਰਾਮਹਿ ਭਜੁ ਰੇ ਮਨ ਆਲਸੀਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે આળસી મન! પોતાના રામનું ભજન કરી લે ॥૧॥વિરામ॥
ਗਇਆ ਪਿੰਡੁ ਭਰਤਾ ॥
ભલે કોઈ ગયા તીર્થ પર જઈને પોતાના પૂર્વજો નિમિત પિંડદાન કરાવે છે,
ਬਨਾਰਸਿ ਅਸਿ ਬਸਤਾ ॥
ભલે બનારસની નજીક અસી નદીના કિનારા પર જઈને વસે છે,
ਮੁਖਿ ਬੇਦ ਚਤੁਰ ਪੜਤਾ ॥੨॥
ભલે મુખથી ચાર વેદોનું પાઠ કરે છે ॥૨॥
ਸਗਲ ਧਰਮ ਅਛਿਤਾ ॥
ભલે તે બધા ધર્મ-કર્મ નિર્વિઘ્ન કરે છે,
ਗੁਰ ਗਿਆਨ ਇੰਦ੍ਰੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ॥
ભલે ગુરુના આપેલ જ્ઞાન દ્વારા પોતાની ઇન્દ્રિયોને વશીભૂત કરે છે,
ਖਟੁ ਕਰਮ ਸਹਿਤ ਰਹਤਾ ॥੩॥
ભલે છ કર્મ કરતાં પોતાનું જીવન-વિતાવે છે તો પણ કલ્યાણ થતું નથી ॥૩॥
ਸਿਵਾ ਸਕਤਿ ਸੰਬਾਦੰ ॥ ਮਨ ਛੋਡਿ ਛੋਡਿ ਸਗਲ ਭੇਦੰ ॥
હે મન! ભલે તે શિવા-શક્તિના સંવાદમાં મગ્ન રહે છે. આ બધા ધર્મ-કર્મોને છોડી દે, કારણ કે આ બધા કર્મ પરમાત્માથી દૂર લઈ જનાર છે.
ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਗੋਬਿੰਦੰ ॥ ਭਜੁ ਨਾਮਾ ਤਰਸਿ ਭਵ ਸਿੰਧੰ ॥੪॥੧॥
નામદેવ કહે છે કે દરેક ડમ ગોવિંદનું સ્મરણ કરતો રહે, તેનું ભજન કરવાથી તું સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ જઇશ ॥૪॥૧॥
ਗੋਂਡ ॥
ગોંડ॥
ਨਾਦ ਭ੍ਰਮੇ ਜੈਸੇ ਮਿਰਗਾਏ ॥
જેમ હરણ સંગીતની ધ્વનિને સાંભળીને તે તરફ ભાગે છે અને
ਪ੍ਰਾਨ ਤਜੇ ਵਾ ਕੋ ਧਿਆਨੁ ਨ ਜਾਏ ॥੧॥
પોતાના પ્રાણ ગુમાવી દે છે, પરંતુ તેનું ધ્યાન ભૂલતો નથી ॥૧॥
ਐਸੇ ਰਾਮਾ ਐਸੇ ਹੇਰਉ ॥
હું પણ રામ તરફ આમ જ ધ્યાન લગાવીને રાખું છું અને
ਰਾਮੁ ਛੋਡਿ ਚਿਤੁ ਅਨਤ ਨ ਫੇਰਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
રામને છોડીને પોતાનું મન ક્યાંય બીજે લગાવતો નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਉ ਮੀਨਾ ਹੇਰੈ ਪਸੂਆਰਾ ॥
જેમ બગલો માછલીઓને જોતો રહે છે,
ਸੋਨਾ ਗਢਤੇ ਹਿਰੈ ਸੁਨਾਰਾ ॥੨॥
જેમ સોની સુવર્ણને ઘડતો ઘરેણાં તરફ જોતો રહે છે ॥૨॥
ਜਿਉ ਬਿਖਈ ਹੇਰੈ ਪਰ ਨਾਰੀ ॥
જેમ કામાંધ મનુષ્ય પોરાંકી નારીને કુદ્રષ્ટિથી જોવે છે,
ਕਉਡਾ ਡਾਰਤ ਹਿਰੈ ਜੁਆਰੀ ॥੩॥
જેમ જુગારી કોડીઓ ફેકતા તેની તરફ જોતો રહે છે ॥૩॥
ਜਹ ਜਹ ਦੇਖਉ ਤਹ ਤਹ ਰਾਮਾ ॥
તેમ જ હું જ્યાં પણ જોવ છું, ત્યાં જ મને રામ નજર આવે છે.
ਹਰਿ ਕੇ ਚਰਨ ਨਿਤ ਧਿਆਵੈ ਨਾਮਾ ॥੪॥੨॥
હવે નામદેવ રોજ હરિના ચરણોનું ધ્યાન કરતો રહે છે ॥૪॥૨॥
ਗੋਂਡ ॥
ગોંડ॥
ਮੋ ਕਉ ਤਾਰਿ ਲੇ ਰਾਮਾ ਤਾਰਿ ਲੇ ॥
હે રામ! મને સંસાર સમુદ્રથી તારી દે, મારો ઉદ્ધાર કરી દે.
ਮੈ ਅਜਾਨੁ ਜਨੁ ਤਰਿਬੇ ਨ ਜਾਨਉ ਬਾਪ ਬੀਠੁਲਾ ਬਾਹ ਦੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પરમપિતા! હું તારો અંજાન સેવક તરવાનું જાણતો નથી, મને બાંય આપીને આશરો આપ ॥૧॥વિરામ॥
ਨਰ ਤੇ ਸੁਰ ਹੋਇ ਜਾਤ ਨਿਮਖ ਮੈ ਸਤਿਗੁਰ ਬੁਧਿ ਸਿਖਲਾਈ ॥
સદ્દગુરૂએ મને એવી બુદ્ધિ શીખવાડી છે, જેનાથી મનુષ્ય પળમાં જ દેવતા બની જાય છે.
ਨਰ ਤੇ ਉਪਜਿ ਸੁਰਗ ਕਉ ਜੀਤਿਓ ਸੋ ਅਵਖਧ ਮੈ ਪਾਈ ॥੧॥
મેં તે દવા પ્રાપ્ત કરી લીધી છે, જેનાથી મનુષ્ય-જન્મ લઈને સ્વર્ગને પણ જીતી શકાય છે ॥૧॥
ਜਹਾ ਜਹਾ ਧੂਅ ਨਾਰਦੁ ਟੇਕੇ ਨੈਕੁ ਟਿਕਾਵਹੁ ਮੋਹਿ ॥
હે પરમેશ્વર! મને પણ તે સ્થાન પર ટકાવી દે, જ્યાં-જ્યાં તે ભક્ત ધ્રુવ તેમજ નારદ મુનિને ટકાવ્યો છે.
ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਅਵਿਲੰਬਿ ਬਹੁਤੁ ਜਨ ਉਧਰੇ ਨਾਮੇ ਕੀ ਨਿਜ ਮਤਿ ਏਹ ॥੨॥੩॥
નામદેવની બુદ્ધિ આ જ છે કે તારા નામના અવલંબ દ્વારા ઘણા બધા ભક્તજન સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ ગયા છે ॥૩॥