Page 871
ਮਨ ਕਠੋਰੁ ਅਜਹੂ ਨ ਪਤੀਨਾ ॥
તેનું સખત મન તો પણ સંતુષ્ટ થયું નહિ.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਹਮਰਾ ਗੋਬਿੰਦੁ ॥
કબીર કહે છે કે ગોવિંદ અમારો રખેવાળ છે,
ਚਉਥੇ ਪਦ ਮਹਿ ਜਨ ਕੀ ਜਿੰਦੁ ॥੪॥੧॥੪॥
ભક્તન પ્રાણ તરુણાવસ્થામાંવસે છે ॥૪॥૧॥૪॥
ਗੋਂਡ ॥
ગોંડ॥
ਨਾ ਇਹੁ ਮਾਨਸੁ ਨਾ ਇਹੁ ਦੇਉ ॥
આ આત્મા ન તો મનુષ્ય છે અને ન તો આ દેવતા છે.
ਨਾ ਇਹੁ ਜਤੀ ਕਹਾਵੈ ਸੇਉ ॥
ન તો આ બ્રહ્મચારી અને ન તો શિવ કહેવાય છે.
ਨਾ ਇਹੁ ਜੋਗੀ ਨਾ ਅਵਧੂਤਾ ॥
ન તો આ કોઈ યોગી છે અને ન તો કોઈ અવધૂત છે.
ਨਾ ਇਸੁ ਮਾਇ ਨ ਕਾਹੂ ਪੂਤਾ ॥੧॥
ન તો આની કોઈ જન્મ દેનારી માતા છે અને ન તો આ કોઈનો પુત્ર છે ॥૧॥
ਇਆ ਮੰਦਰ ਮਹਿ ਕੌਨ ਬਸਾਈ ॥
શરીરરૂપી મંદિરમાં કોણ નિવાસ કરી રહ્યો છે,
ਤਾ ਕਾ ਅੰਤੁ ਨ ਕੋਊ ਪਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આનું રહસ્ય કોઈ મેળવી શકતું નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਨਾ ਇਹੁ ਗਿਰਹੀ ਨਾ ਓਦਾਸੀ ॥
ન તો આ ગૃહસ્થી છે અને ન તો ઉદાસી છે.
ਨਾ ਇਹੁ ਰਾਜ ਨ ਭੀਖ ਮੰਗਾਸੀ ॥
ન તો આ કોઈ રાજા છે અને ન તો કોઈ ભીખ માંગનાર ભિખારી છે.
ਨਾ ਇਸੁ ਪਿੰਡੁ ਨ ਰਕਤੂ ਰਾਤੀ ॥
ન આનું કોઈ શરીર છે અને ન તો થોડું-એવું રક્ત છે.
ਨਾ ਇਹੁ ਬ੍ਰਹਮਨੁ ਨਾ ਇਹੁ ਖਾਤੀ ॥੨॥
ન આ કોઈ બ્રાહ્મણ છે અને ન તો ક્ષત્રિય છે ॥૩॥
ਨਾ ਇਹੁ ਤਪਾ ਕਹਾਵੈ ਸੇਖੁ ॥
આ કોઈ તપસ્વી અથવા શૈખ પણ કહેવાતો નથી.
ਨਾ ਇਹੁ ਜੀਵੈ ਨ ਮਰਤਾ ਦੇਖੁ ॥
ન તો આ જીવંત દેખાય છે અને ન તો આ મરતો દેખાય છે.
ਇਸੁ ਮਰਤੇ ਕਉ ਜੇ ਕੋਊ ਰੋਵੈ ॥
જો કોઈ આ આત્માને મરતી સમજીને રોવે છે તો
ਜੋ ਰੋਵੈ ਸੋਈ ਪਤਿ ਖੋਵੈ ॥੩॥
તે પોતાની ઇજ્જત ગુમાવી દે છે ॥૩॥
ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਮੈ ਡਗਰੋ ਪਾਇਆ ॥
ગુરુની કૃપાથી મેં સન્માર્ગ મેળવી લીધો છે અને
ਜੀਵਨ ਮਰਨੁ ਦੋਊ ਮਿਟਵਾਇਆ ॥
જન્મ-મરણ બંનેને મટાડી લીધા છે.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਇਹੁ ਰਾਮ ਕੀ ਅੰਸੁ ॥
હે કબીર! આ આત્મા તો રામનો અંશ છે,
ਜਸ ਕਾਗਦ ਪਰ ਮਿਟੈ ਨ ਮੰਸੁ ॥੪॥੨॥੫॥
જેમ કાગળ પર લખેલી શાહી ક્યારેય મટતી નથી, તેમ જ આત્મા ક્યારેય નાશ થતી નથી ॥૪॥૨॥૫॥
ਗੋਂਡ ॥
ગોંડ॥
ਤੂਟੇ ਤਾਗੇ ਨਿਖੁਟੀ ਪਾਨਿ ॥
દોરો તૂટી ગયો છે અને કાંજી પણ સમાપ્ત થઈ ગયી છે,
ਦੁਆਰ ਊਪਰਿ ਝਿਲਕਾਵਹਿ ਕਾਨ ॥
દરવાજા પર તોરણ ચમકી રહ્યું છે અને
ਕੂਚ ਬਿਚਾਰੇ ਫੂਏ ਫਾਲ ॥
બિચારા કુચ તૂટીને ફેલાયેલ છે.
ਇਆ ਮੁੰਡੀਆ ਸਿਰਿ ਚਢਿਬੋ ਕਾਲ ॥੧॥
આ કબીરન માથા પર કાળ સવાર થઈ ગયો છે ॥૧॥
ਇਹੁ ਮੁੰਡੀਆ ਸਗਲੋ ਦ੍ਰਬੁ ਖੋਈ ॥
આ છોકરાએ પોતાનું બધું ધન ગુમાવી દીધું છે અને
ਆਵਤ ਜਾਤ ਨਾਕ ਸਰ ਹੋਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ઘરમાં આવનાર જનાર સંત-મહાત્માઓએ મારા નાકમાં દમ કરી દીધો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਤੁਰੀ ਨਾਰਿ ਕੀ ਛੋਡੀ ਬਾਤਾ ॥
આ એ કોતરની લઠ અને ગૂંથણ ગુથવાવાળી નળીઓની વાત કરવાની જ છોડી દીધી છે અને
ਰਾਮ ਨਾਮ ਵਾ ਕਾ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ॥
આનું મન તો રામ નામમાં જ લીન થઈ ગયું છે.
ਲਰਿਕੀ ਲਰਿਕਨ ਖੈਬੋ ਨਾਹਿ ॥
આની છોકરી-છોકરાને પેટ ભરી ભોજન નસીબ નથી પરંતુ
ਮੁੰਡੀਆ ਅਨਦਿਨੁ ਧਾਪੇ ਜਾਹਿ ॥੨॥
સાધુ-સંત પેટ ભરીને તૃપ્ત થઈને જાય છે ॥૨॥
ਇਕ ਦੁਇ ਮੰਦਰਿ ਇਕ ਦੁਇ ਬਾਟ ॥
એક બે સાધુ તો ઘરમાં પહેલા જ બેસેલ હોય છે અને એક બે અન્ય ચાલ્યા જાય છે.
ਹਮ ਕਉ ਸਾਥਰੁ ਉਨ ਕਉ ਖਾਟ ॥
અમને સુવા માટે તો સાદડી નસીબ થતી નથી પરંતુ સાધુઓની ચારપાઈ મળી જાય છે.
ਮੂਡ ਪਲੋਸਿ ਕਮਰ ਬਧਿ ਪੋਥੀ ॥
તે પોતાની કમરથી પોથી બાંધીને માથા પર હાથ ફેરવતા ઘર તરફ ચાલ્યો જાય છે.
ਹਮ ਕਉ ਚਾਬਨੁ ਉਨ ਕਉ ਰੋਟੀ ॥੩॥
અમને ચાવવા માટે શેકેલ દાણા મળે છે પરંતુ તેને રોટલી ખવડાવાય છે ॥૩॥
ਮੁੰਡੀਆ ਮੁੰਡੀਆ ਹੂਏ ਏਕ ॥
આ છોકરો અને સાધુ એકબીજામાં એક થઈ ગયાં છે.
ਏ ਮੁੰਡੀਆ ਬੂਡਤ ਕੀ ਟੇਕ ॥
આ સાધુજન ડૂબતા લોકોનો સહારો છે.
ਸੁਨਿ ਅੰਧਲੀ ਲੋਈ ਬੇਪੀਰਿ ॥
હે જ્ઞાનહીન તેમજ નિગૂરી કણક! કબીરનું કથન છે કે જરા સાંભળ!
ਇਨ੍ਹ੍ਹ ਮੁੰਡੀਅਨ ਭਜਿ ਸਰਨਿ ਕਬੀਰ ॥੪॥੩॥੬॥
તું પણ માંગીને આ સાધુઓની શરણમાં આવી જા ॥૪॥૩॥૬॥
ਗੋਂਡ ॥
ગોંડ॥
ਖਸਮੁ ਮਰੈ ਤਉ ਨਾਰਿ ਨ ਰੋਵੈ ॥
જ્યારે માયારૂપી સ્ત્રીનો સ્વામી મરી જાય છે તો તે રોતી નથી,
ਉਸੁ ਰਖਵਾਰਾ ਅਉਰੋ ਹੋਵੈ ॥
કારણ કે તેનો રખેવાળ કોઈ બીજો બની જાય છે.
ਰਖਵਾਰੇ ਕਾ ਹੋਇ ਬਿਨਾਸ ॥
જ્યારે તે રખેવાળનો નાશ થઈ જાય છે તો
ਆਗੈ ਨਰਕੁ ਈਹਾ ਭੋਗ ਬਿਲਾਸ ॥੧॥
આ લોકમાં ભોગ-વિલાસ કરનાર આગળ પરલોકમાં નરક જ ભોગવે છે ॥૧॥
ਏਕ ਸੁਹਾਗਨਿ ਜਗਤ ਪਿਆਰੀ ॥
એક માયારુપી સુહાગન આખા જગતની પ્રેમાળ બનેલી છે અને
ਸਗਲੇ ਜੀਅ ਜੰਤ ਕੀ ਨਾਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ બધા જીવોની સ્ત્રી છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸੋਹਾਗਨਿ ਗਲਿ ਸੋਹੈ ਹਾਰੁ ॥
માયારૂપી સુહાગન ગળામાં પડેલ વિકારોનો હાર પડેલ છે.
ਸੰਤ ਕਉ ਬਿਖੁ ਬਿਗਸੈ ਸੰਸਾਰੁ ॥
સંતોને આ ઝેર સમાન ખરાબ નજર આવે છે.
ਕਰਿ ਸੀਗਾਰੁ ਬਹੈ ਪਖਿਆਰੀ ॥
આ માયારૂપી સ્ત્રી વેશ્યાની જેમ શણગાર લગાવીને બેસે છે,
ਸੰਤ ਕੀ ਠਿਠਕੀ ਫਿਰੈ ਬਿਚਾਰੀ ॥੨॥
પરંતુ સંતો દ્વારા નકારી છે જેના કારણે આ બિચારી ભટકતી જ રહે છે ॥૨॥
ਸੰਤ ਭਾਗਿ ਓਹ ਪਾਛੈ ਪਰੈ ॥
આ ભાગીને સંતોની પાછળ પડી રહે છે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮਾਰਹੁ ਡਰੈ ॥
પરંતુ ગુરુ-કૃપાથી મારથી ડરે પણ છે.
ਸਾਕਤ ਕੀ ਓਹ ਪਿੰਡ ਪਰਾਇਣਿ ॥
શાકત જીવોનું પોષણ કરનારી આ પ્રાણપ્રિયા છે.
ਹਮ ਕਉ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਪਰੈ ਤ੍ਰਖਿ ਡਾਇਣਿ ॥੩॥
પરંતુ મને તો આ રક્ત પિયાસુ ડાયન લાગે છે ॥૩॥
ਹਮ ਤਿਸ ਕਾ ਬਹੁ ਜਾਨਿਆ ਭੇਉ ॥
મેં આનો બધો તફાવત જાણી લીધો,
ਜਬ ਹੂਏ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਮਿਲੇ ਗੁਰਦੇਉ ॥
જ્યારે કૃપાળુ થઈને ગુરુદેવ મળી ગયો.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਅਬ ਬਾਹਰਿ ਪਰੀ ॥
કબીર કહે છે કે હવે આ માયા મારા મનમાંથી બહાર નીકળી ગઈ છે અને
ਸੰਸਾਰੈ ਕੈ ਅੰਚਲਿ ਲਰੀ ॥੪॥੪॥੭॥
સંસારના પાલવમાં જઈ લાગી છે ॥૪॥૪॥૭॥