Page 589
ਸੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਤਿਨ ਕਉ ਭੇਟਿਆ ਜਿਨ ਕੈ ਮੁਖਿ ਮਸਤਕਿ ਭਾਗੁ ਲਿਖਿ ਪਾਇਆ ॥੭॥
આવા સદ્દગુરુથી તે લોકોનો જ મેળાપ થાય છે, જેના મુખ-મસ્તક પર પરમાત્માએ ભાગ્ય લખેલ હોય છે ॥૭॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਭਗਤਿ ਕਰਹਿ ਮਰਜੀਵੜੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਭਗਤਿ ਸਦਾ ਹੋਇ ॥
મરજીવી જ પરમાત્માની ભક્તિ કરે છે અને ગુરુ દ્વારા ભક્તિ કરી શકાય છે.
ਓਨਾ ਕਉ ਧੁਰਿ ਭਗਤਿ ਖਜਾਨਾ ਬਖਸਿਆ ਮੇਟਿ ਨ ਸਕੈ ਕੋਇ ॥
ભક્તિનો ભંડાર તેને આરંભથી જ આપેલ છે, જેને કોઈ પણ મિટાવી શકતું નથી.
ਗੁਣ ਨਿਧਾਨੁ ਮਨਿ ਪਾਇਆ ਏਕੋ ਸਚਾ ਸੋਇ ॥
આવા મહાપુરુષ પોતાના મનમાં જ ગુણોનો ભંડાર એક પરમ-સત્યને પ્રાપ્ત કરી લે છે.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਿਲਿ ਰਹੇ ਫਿਰਿ ਵਿਛੋੜਾ ਕਦੇ ਨ ਹੋਇ ॥੧॥
નાનકનું કહેવું છે કે ગુરુમુખ મનુષ્ય હંમેશા જ પરમાત્મામાં મળેલ રહે છે અને તે પછી ક્યારેય અલગ થતા નથી ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵ ਨ ਕੀਨੀਆ ਕਿਆ ਓਹੁ ਕਰੇ ਵੀਚਾਰੁ ॥
જે મનુષ્ય સદ્દગુરૂની સેવા કરતો નથી, તે કઈ રીતે ચિંતન કરી શકે છે.
ਸਬਦੈ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਈ ਬਿਖੁ ਭੂਲਾ ਗਾਵਾਰੁ ॥
મૂર્ખ મનુષ્ય વિકારોમાં ભટકતો રહે છે અને શબ્દના સારને જાણતો નથી.
ਅਗਿਆਨੀ ਅੰਧੁ ਬਹੁ ਕਰਮ ਕਮਾਵੈ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਪਿਆਰੁ ॥
અજ્ઞાની તેમજ અંધ મનુષ્ય ખૂબ બધા કર્મ કરે છે અને દ્વેતભાવથી પ્રેમ કરે છે.
ਅਣਹੋਦਾ ਆਪੁ ਗਣਾਇਦੇ ਜਮੁ ਮਾਰਿ ਕਰੇ ਤਿਨ ਖੁਆਰੁ ॥
જે મનુષ્ય ગુણહીન હોવા છતાં પણ પોતાને મોટો કહેવડાવે છે, તેને મૃત્યુ દૂત મારી-મારીને ખુબ હેરાન કરે છે.
ਨਾਨਕ ਕਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਾ ਆਪੇ ਬਖਸਣਹਾਰੁ ॥੨॥
નાનકનું કહેવું છે કે અન્ય કોને કહેવામાં આવે, જયારે કે પરમાત્મા પોતે જ ક્ષમાશીલ છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਤੂ ਕਰਤਾ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਜਾਣਦਾ ਸਭਿ ਜੀਅ ਤੁਮਾਰੇ ॥
હે સૃષ્ટિકર્તા! તું બધું જ જાણે છે તેમજ આ બધા જીવ તારા પોતાના જ છે.
ਜਿਸੁ ਤੂ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਤੂ ਮੇਲਿ ਲੈਹਿ ਕਿਆ ਜੰਤ ਵਿਚਾਰੇ ॥
જેને તું પસંદ કરે છે, તેને પોતાની સાથે મળાવી લે છે. પરંતુ આ જીવ બિચારા શું કરી શકે છે?
ਤੂ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਸਮਰਥੁ ਹੈ ਸਚੁ ਸਿਰਜਣਹਾਰੇ ॥
હે સાચા સર્જનહાર! તું બધા કાર્ય કરવા તેમજ કરાવવામાં સમર્થ છે.
ਜਿਸੁ ਤੂ ਮੇਲਹਿ ਪਿਆਰਿਆ ਸੋ ਤੁਧੁ ਮਿਲੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਵੀਚਾਰੇ ॥
હે પ્રિયતમ! જેને તું પોતે પોતાની સાથે મળાવે છે, તે જ ગુરુમુખ બનીને તારું ચિંતન કરીને તારામાં વિલીન થઈ જાય છે.
ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਸਤਿਗੁਰ ਆਪਣੇ ਜਿਨਿ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਅਲਖੁ ਲਖਾਰੇ ॥੮॥
હું પોતાના સાચા ગુરુ પર શત-શત બલિહાર છું, જેને મારા અદ્રશ્ય પરમાત્માનું દર્શન કરાવી દીધું છે ॥૮॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਰਤਨਾ ਪਾਰਖੁ ਜੋ ਹੋਵੈ ਸੁ ਰਤਨਾ ਕਰੇ ਵੀਚਾਰੁ ॥
જે રત્નોની પરખ કરનાર પારખી છે, તે જ રત્નો પર વિચાર કરે છે.
ਰਤਨਾ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਈ ਅਗਿਆਨੀ ਅੰਧੁ ਅੰਧਾਰੁ ॥
પરંતુ અજ્ઞાની તેમજ પરમ અંધ મનુષ્ય રત્નોની કદરને જાણતો નથી.
ਰਤਨੁ ਗੁਰੂ ਕਾ ਸਬਦੁ ਹੈ ਬੂਝੈ ਬੂਝਣਹਾਰੁ ॥
કોઈ દિવ્ય બુદ્ધિમાન મનુષ્ય જ આ વાત સમજે છે કે ગુરુના શબ્દ જ રત્ન છે.
ਮੂਰਖ ਆਪੁ ਗਣਾਇਦੇ ਮਰਿ ਜੰਮਹਿ ਹੋਇ ਖੁਆਰੁ ॥
મૂર્ખ મનુષ્ય પોતાના પર ખુબ ગર્વ કરે છે પરંતુ આવા મનુષ્ય જન્મ-મરણના ચક્રમાં પડીને દુઃખી થતા રહે છે.
ਨਾਨਕ ਰਤਨਾ ਸੋ ਲਹੈ ਜਿਸੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਲਗੈ ਪਿਆਰੁ ॥
નાનકનું કહેવું છે કે નામ-રત્નોની પ્રાપ્તિ તે મનુષ્યને જ થાય છે, જેને ગુરુમુખ બનીને નામથી પ્રેમ થાય છે.
ਸਦਾ ਸਦਾ ਨਾਮੁ ਉਚਰੈ ਹਰਿ ਨਾਮੋ ਨਿਤ ਬਿਉਹਾਰੁ ॥
આવો મનુષ્ય દિવસ-રાત હરિ-નામનું જ ઉચ્ચારણ કરે છે અને હરિનું નામ જ તેનો રોજનો વ્યવહાર બની જાય છે.
ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ ਤਾ ਹਰਿ ਰਖਾ ਉਰ ਧਾਰਿ ॥੧॥
જો પરમેશ્વર તેની કૃપા કરે તો હું તેને પોતાના હ્રદયમાં વસાવીને રાખી શકુ છુ ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵ ਨ ਕੀਨੀਆ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਨ ਲਗੋ ਪਿਆਰੁ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની સેવા કરતો નથી તેમજ હરિના નામથી પ્રેમ લગાવતો નથી
ਮਤ ਤੁਮ ਜਾਣਹੁ ਓਇ ਜੀਵਦੇ ਓਇ ਆਪਿ ਮਾਰੇ ਕਰਤਾਰਿ ॥
તેને તું જીવંત ન સમજ, કારણ કે તેને કર્તા પ્રભુએ પોતે જ સમાપ્ત કરી દીધો છે.
ਹਉਮੈ ਵਡਾ ਰੋਗੁ ਹੈ ਭਾਇ ਦੂਜੈ ਕਰਮ ਕਮਾਇ ॥
અહંકાર એક ખુબ મોટો રોગ છે, આ રોગ મનુષ્યથી દ્વેતભાવના કર્મ કરવાતો રહે છે.
ਨਾਨਕ ਮਨਮੁਖਿ ਜੀਵਦਿਆ ਮੁਏ ਹਰਿ ਵਿਸਰਿਆ ਦੁਖੁ ਪਾਇ ॥੨॥
નાનકનું કહેવું છે કે મનમુખ મનુષ્ય જીવંત રહેતાં રહેતાં પણ લાશ સમાન છે અને પ્રભુને ભૂલીને તે ખુબ દુ:ખી થાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਜਿਸੁ ਅੰਤਰੁ ਹਿਰਦਾ ਸੁਧੁ ਹੈ ਤਿਸੁ ਜਨ ਕਉ ਸਭਿ ਨਮਸਕਾਰੀ ॥
જેનું હૃદય અંદરથી શુદ્ધ છે, તે મનુષ્યને બધા નમસ્કાર કરે છે.
ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਤਿਸੁ ਜਨ ਕਉ ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ॥
જેના હૃદયમાં નામનો ભંડાર હાજર છે, તે મનુષ્ય પર હું બલિહાર જાવ છું.
ਜਿਸੁ ਅੰਦਰਿ ਬੁਧਿ ਬਿਬੇਕੁ ਹੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਮੁਰਾਰੀ ॥
જેની અંદર વિવેક-બુદ્ધિ છે તથા મોરારી હરિનું નામ હાજર રહે છે
ਸੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸਭਨਾ ਕਾ ਮਿਤੁ ਹੈ ਸਭ ਤਿਸਹਿ ਪਿਆਰੀ ॥
તે સદ્દગુરુ બધાનો મિત્ર છે તથા આખી દુનિયાથી તેનો પ્રેમ છે.
ਸਭੁ ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਪਸਾਰਿਆ ਗੁਰ ਬੁਧਿ ਬੀਚਾਰੀ ॥੯॥
મેં ગુરુની દીધેલી બુદ્ધિથી આ વિચાર કર્યો છે કે બધી આત્માઓમાં સમાયેલ રામનો જ આ ફેલાવ છે ॥૯॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਜੀਅ ਕੇ ਬੰਧਨਾ ਵਿਚਿ ਹਉਮੈ ਕਰਮ ਕਮਾਹਿ ॥
સદ્દગુરૂની સેવા વગર તે કર્મ જીવ માટે બંધન બની જાય છે જે કર્મ તે અહંકારમાં જ કરતો રહે છે.
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਠਉਰ ਨ ਪਾਵਹੀ ਮਰਿ ਜੰਮਹਿ ਆਵਹਿ ਜਾਹਿ ॥
ગુરુની સેવા વગર જીવને સુખનું સ્થાન મળતું નથી અને તે જન્મતો-મરતો અને દુનિયામાં આવતો-જતો જ રહે છે.
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਫਿਕਾ ਬੋਲਣਾ ਨਾਮੁ ਨ ਵਸੈ ਮਨ ਮਾਹਿ ॥
સદ્દગુરૂની સેવા વગર મનુષ્ય ખોટા વચન જ બોલતો રહે છે અને તેના મનમાં પરમાત્માનું નામ વસ્તુ નથી.