Page 555
ਜਿ ਤੁਧ ਨੋ ਸਾਲਾਹੇ ਸੁ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਪਾਵੈ ਜਿਸ ਨੋ ਕਿਰਪਾ ਨਿਰੰਜਨ ਕੇਰੀ ॥
હે નિરંજન પરમેશ્વર! જે પણ તારી મહિમા-સ્તુતિ કરે છે તેમજ જેના પર તું કૃપા કરીને ઘરમાં આવે છે, તે બધું જ પ્રાપ્ત કરી લે છે.
ਸੋਈ ਸਾਹੁ ਸਚਾ ਵਣਜਾਰਾ ਜਿਨਿ ਵਖਰੁ ਲਦਿਆ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਨੁ ਤੇਰੀ ॥
હે પરમાત્મા! વાસ્તવમાં તે જ શાહુકાર અને સત્યનો વ્યાપારી છે, જે તારા નામ-ધનનો સૌદો લાદી લે છે.
ਸਭਿ ਤਿਸੈ ਨੋ ਸਾਲਾਹਿਹੁ ਸੰਤਹੁ ਜਿਨਿ ਦੂਜੇ ਭਾਵ ਕੀ ਮਾਰਿ ਵਿਡਾਰੀ ਢੇਰੀ ॥੧੬॥
હે સંતજનો! તે પરમાત્માનું સ્તુતિગાન કરો, જેને દ્વૈત ભાવનાના ઢગલાને તોડી નાખ્યો છે ॥૧૬॥
ਸਲੋਕ ॥
શ્લોક॥
ਕਬੀਰਾ ਮਰਤਾ ਮਰਤਾ ਜਗੁ ਮੁਆ ਮਰਿ ਭਿ ਨ ਜਾਨੈ ਕੋਇ ॥
હે કબીર! આ જગત મરતું મરતું મરી ગયું છે પરંતુ વાસ્તવમાં કોઈ પણ મનુષ્ય મરવાનો ઉપાય જાણતો નથી.
ਐਸੀ ਮਰਨੀ ਜੋ ਮਰੈ ਬਹੁਰਿ ਨ ਮਰਨਾ ਹੋਇ ॥੧॥
જે જીવ એવી વાસ્તવિક મૃત્યુ મરે છે, તે વારંવાર મરતા નથી ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਕਿਆ ਜਾਣਾ ਕਿਵ ਮਰਹਗੇ ਕੈਸਾ ਮਰਣਾ ਹੋਇ ॥
આપણને આ ખબર પણ નથી કે આપણે કઈ રીતે મરશું? આપણું કઈ રીતનું મૃત્યુ થશે?
ਜੇ ਕਰਿ ਸਾਹਿਬੁ ਮਨਹੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ਤਾ ਸਹਿਲਾ ਮਰਣਾ ਹੋਇ ॥
જો માલિક હૃદયથી ભુલાય નહી તો આપણું મૃત્યુ સરળ થશે.
ਮਰਣੈ ਤੇ ਜਗਤੁ ਡਰੈ ਜੀਵਿਆ ਲੋੜੈ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥
આખી દુનિયા મરવાથી ડરે છે અને દરેક જીવ જીવવાની જ આશા કરે છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜੀਵਤੁ ਮਰੈ ਹੁਕਮੈ ਬੂਝੈ ਸੋਇ ॥
ગુરુની કૃપાથી જે મનુષ્ય જીવંત જ પ્રાણ ત્યાગી દે છે, તે પરમાત્માના હુકમને સમજે છે.
ਨਾਨਕ ਐਸੀ ਮਰਨੀ ਜੋ ਮਰੈ ਤਾ ਸਦ ਜੀਵਣੁ ਹੋਇ ॥੨॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય એવું મૃત્યુ મરે છે, તો તે સર્વકાળ જ જીવંત રહે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਜਾ ਆਪਿ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਹੋਵੈ ਹਰਿ ਸੁਆਮੀ ਤਾ ਆਪਣਾਂ ਨਾਉ ਹਰਿ ਆਪਿ ਜਪਾਵੈ ॥
જ્યારે હરિ સ્વામી પોતે કૃપાળુ થઈ જાય છે તો તે પોતે જ પોતાનું નામ પ્રાણીઓથી જપાવે છે.
ਆਪੇ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਲਿ ਸੁਖੁ ਦੇਵੈ ਆਪਣਾਂ ਸੇਵਕੁ ਆਪਿ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ॥
હરિ તું જ સદ્દગુરુથી મેળાપ કરાવી સુખ આપે છે અને પોતાનો સેવક તેને પોતે જ સારો લાગે છે
ਆਪਣਿਆ ਸੇਵਕਾ ਕੀ ਆਪਿ ਪੈਜ ਰਖੈ ਆਪਣਿਆ ਭਗਤਾ ਕੀ ਪੈਰੀ ਪਾਵੈ ॥
તે પોતે જ પોતાના સેવકોની લાજ-પ્રતિષ્ઠા રાખે છે અને જીવોને પોતાના ભક્તોના ચરણ-આશ્રયમાં નાખી દે છે..
ਧਰਮ ਰਾਇ ਹੈ ਹਰਿ ਕਾ ਕੀਆ ਹਰਿ ਜਨ ਸੇਵਕ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ ॥
ધર્મરાજ જે હરિ-પરમેશ્વરે બનાવેલ છે, આ યમરાજ પણ હરિના ભક્તો તેમજ સેવકોની નજીક આવતો નથી.
ਜੋ ਹਰਿ ਕਾ ਪਿਆਰਾ ਸੋ ਸਭਨਾ ਕਾ ਪਿਆਰਾ ਹੋਰ ਕੇਤੀ ਝਖਿ ਝਖਿ ਆਵੈ ਜਾਵੈ ॥੧੭॥
જે હરિનો પ્રેમાળ છે, તે બધા લોકોનો પ્રેમાળ છે, અન્ય કેટલાય જીવ વ્યર્થ જ દુનિયામાં જન્મતા-મરતા રહે છે ॥૧૭॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਰਾਮੁ ਰਾਮੁ ਕਰਤਾ ਸਭੁ ਜਗੁ ਫਿਰੈ ਰਾਮੁ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
આખી દુનિયા રામ-રામ કહેતી રહે છે પરંતુ રામ આવી રીતે પ્રાપ્ત થતો નથી.
ਅਗਮੁ ਅਗੋਚਰੁ ਅਤਿ ਵਡਾ ਅਤੁਲੁ ਨ ਤੁਲਿਆ ਜਾਇ ॥
તે અગમ્ય, અગોચર, ખુબ મહાન તેમજ અતુલનીય છે અને તેના ગુણોની તુલના કરી શકાતી નથી.
ਕੀਮਤਿ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਈਆ ਕਿਤੈ ਨ ਲਇਆ ਜਾਇ ॥
તેનું મૂલ્યાંકન પણ કરી શકાતું નથી અને કોઈ મૂલ્યથી પણ તે ખરીદી શકાતું નથી.
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਭੇਦਿਆ ਇਨ ਬਿਧਿ ਵਸਿਆ ਮਨਿ ਆਇ ॥
ફક્ત ગુરુના શબ્દ દ્વારા તેનો તફાવત મેળવી શકાય છે, આ વિધિથી તે આવીને જીવન મનમાં નિવાસ કરી લે છે.
ਨਾਨਕ ਆਪਿ ਅਮੇਉ ਹੈ ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ ॥
હે નાનક! રામ અનંત છે અને ગુરુની કૃપાથી ચિત્તમાં સમાયેલ રહે છે.
ਆਪੇ ਮਿਲਿਆ ਮਿਲਿ ਰਹਿਆ ਆਪੇ ਮਿਲਿਆ ਆਇ ॥੧॥
તે પોતે જ આવીને મનુષ્યને મળે છે અને મળીને મળેલ રહે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਏ ਮਨ ਇਹੁ ਧਨੁ ਨਾਮੁ ਹੈ ਜਿਤੁ ਸਦਾ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥
હે મન! આ પરમાત્માનું નામ એવું ધન છે. જેનાથી હંમેશા સુખ જ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਤੋਟਾ ਮੂਲਿ ਨ ਆਵਈ ਲਾਹਾ ਸਦ ਹੀ ਹੋਇ ॥
આનાથી ક્યારેય પણ હીનતા આવતી નથી અને મનુષ્યને હંમેશા લાભ જ મળે છે.
ਖਾਧੈ ਖਰਚਿਐ ਤੋਟਿ ਨ ਆਵਈ ਸਦਾ ਸਦਾ ਓਹੁ ਦੇਇ ॥
આના ખાવા તેમજ ખર્ચ કરવાથી હીનતા આવતી નથી, કારણ કે પરમાત્મા હંમેશા જ આપતો રહે છે.
ਸਹਸਾ ਮੂਲਿ ਨ ਹੋਵਈ ਹਾਣਤ ਕਦੇ ਨ ਹੋਇ ॥
મનુષ્યને જરા પણ તેની ચિંતા હોતી નથી અને ક્યારેય પણ નુકસાની પણ હોતી નથી.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਈਐ ਜਾ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ ॥੨॥
હે નાનક! જેના પર પરમાત્મા કૃપા-દ્રષ્ટિ ધારણ કરે છે, તેને ગુરુના માધ્યમથી નામ-ધન પ્રાપ્ત થઈ જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਆਪੇ ਸਭ ਘਟ ਅੰਦਰੇ ਆਪੇ ਹੀ ਬਾਹਰਿ ॥
પરમાત્મા પોતે જ બધાના હદયમાં હાજર છે અને બહાર પણ જગમાં પોતે જ હાજર છે
ਆਪੇ ਗੁਪਤੁ ਵਰਤਦਾ ਆਪੇ ਹੀ ਜਾਹਰਿ ॥
તે પોતે જ ગુપ્ત રૂપમાં વિચરણ કરે છે અને પોતે જ બધાના અંતરમનમાં પ્રત્યક્ષ છે.
ਜੁਗ ਛਤੀਹ ਗੁਬਾਰੁ ਕਰਿ ਵਰਤਿਆ ਸੁੰਨਾਹਰਿ ॥
તે કર્તારે પોતે જ છત્રીસ યુગો સુધી ઘોર અંધકાર કર્યું અને શૂન્ય સ્થિતિમાં નિવાસ કરતો રહ્યો.
ਓਥੈ ਵੇਦ ਪੁਰਾਨ ਨ ਸਾਸਤਾ ਆਪੇ ਹਰਿ ਨਰਹਰਿ ॥
ત્યાં ત્યારે વેદ, પુરાણ તેમજ શાસ્ત્ર વગેરે નહોતા તથા લોકોનો રાજા પરમેશ્વર તું જ હતો.
ਬੈਠਾ ਤਾੜੀ ਲਾਇ ਆਪਿ ਸਭ ਦੂ ਹੀ ਬਾਹਰਿ ॥
બધાથી તટસ્થ થઈને તે પોતે જ શૂન્ય-સમાધી લગાવીને બેઠો હતો.
ਆਪਣੀ ਮਿਤਿ ਆਪਿ ਜਾਣਦਾ ਆਪੇ ਹੀ ਗਉਹਰੁ ॥੧੮॥
પોતાની વિસ્તાર સીમા તે પોતે જ જાણે છે અને પોતે જ ગાઢ સમુદ્ર છે ॥૧૮॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਹਉਮੈ ਵਿਚਿ ਜਗਤੁ ਮੁਆ ਮਰਦੋ ਮਰਦਾ ਜਾਇ ॥
આખું વિશ્વ અહંકારમાં મરેલ છે અને વારંવાર મૃત્યુને જ પ્રાપ્ત થતું જઈ રહ્યું છે.