Page 412
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਸੋ ਫੁਨਿ ਹੋਇ ॥
જગતમાં તે જ કંઇક થઈ રહ્યું છે જે તેને સારું લાગે છે.
ਸੁਣਿ ਭਰਥਰਿ ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਬੀਚਾਰੁ ॥
હે ભરથરી જોગી! સાંભળ નાનક તને વિચારની વાત કહે છે.
ਨਿਰਮਲ ਨਾਮੁ ਮੇਰਾ ਆਧਾਰੁ ॥੮॥੧॥
તે સર્વ-વ્યાપક પરમાત્માનું પવિત્ર નામ મારા જીવનનો આશરો છે ॥૮॥૧॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਸਭਿ ਜਪ ਸਭਿ ਤਪ ਸਭ ਚਤੁਰਾਈ ॥
જે મનુષ્ય બધા જપ કરે છે બધા તપ સાધે છે શાસ્ત્ર વગેરેને સમજવા માટે દરેક પ્રકારની સમજદારી તેમજ બુદ્ધિનું પ્રદર્શન પણ કરે છે.
ਊਝੜਿ ਭਰਮੈ ਰਾਹਿ ਨ ਪਾਈ ॥
તે ખોટા રસ્તા પર ભટકી રહ્યો છે તે સાચા રસ્તા પર જઇ રહ્યો નથી.
ਬਿਨੁ ਬੂਝੇ ਕੋ ਥਾਇ ਨ ਪਾਈ ॥
પરંતુ જો તે પરમાત્માનો દાસ બનવાનો ઉપાય સમજતો નથી તો તેના જપ-તપ વગેરેનો કોઈ પ્રયત્ન પ્રભુની હાજરીમાં સ્વીકાર ચઢતો નથી.
ਨਾਮ ਬਿਹੂਣੈ ਮਾਥੇ ਛਾਈ ॥੧॥
પરમાત્માના નામથી વંચિત મનુષ્યના માથા પર રાખ જ પડે છે ॥૧॥
ਸਾਚ ਧਣੀ ਜਗੁ ਆਇ ਬਿਨਾਸਾ ॥
જગત જન્મતુ મરતું રહે છે પરંતુ જગતનો માલિક પ્રભુ હંમેશા કાયમ રહેનાર છે.
ਛੂਟਸਿ ਪ੍ਰਾਣੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਦਾਸਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે પ્રાણી ગુરુની શરણ પડીને પરમાત્માનો દાસ ભક્ત બની જાય છે તે જન્મ-મરણના ચક્કરથી બચી જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਗੁ ਮੋਹਿ ਬਾਧਾ ਬਹੁਤੀ ਆਸਾ ॥
જગત માયાના મોહમાં બંધાયેલ ખુબ આશાઓમાં બંધાયેલ જન્મતુ-મરતું રહે છે.
ਗੁਰਮਤੀ ਇਕਿ ਭਏ ਉਦਾਸਾ ॥
પરંતુ કેટલાય ભાગ્યશાળી મનુષ્ય ગુરુની શિક્ષા પર ચાલીને મોહથી નિર્લિપ રહે છે
ਅੰਤਰਿ ਨਾਮੁ ਕਮਲੁ ਪਰਗਾਸਾ ॥
તેની અંદર પરમાત્માનું નામ વસે છે જેની કૃપાથી તેનું હૃદય-કમળ ખીલી રહે છે.
ਤਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕਉ ਨਾਹੀ ਜਮ ਕੀ ਤ੍ਰਾਸਾ ॥੨॥
આવા લોકોને જન્મ-મરણના ચક્કરનો ડર રહેતો નથી ॥૨॥
ਜਗੁ ਤ੍ਰਿਅ ਜਿਤੁ ਕਾਮਣਿ ਹਿਤਕਾਰੀ ॥
ગુરુની શરણથી તુટીને જગત સ્ત્રીને જીતેલું થઈ રહ્યું છે સ્ત્રીના મોહમાં ફસાયેલ છે
ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤ੍ਰ ਲਗਿ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰੀ ॥
પુત્ર-પત્નીના મોહમાં પડીને પરમાત્માના નામને ભૂલી રહ્યું છે.
ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ਬਾਜੀ ਹਾਰੀ ॥
આ રીતે પોતાનું જીવન વ્યર્થ ગુમાવે છે અને મનુષ્ય જન્મની રમત હારીને જાય છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਕਰਣੀ ਸਾਰੀ ॥੩॥
પરંતુ જે મનુષ્ય ગુરુની બતાવેલી સેવા કરે છે તેનું નિત્ય કર્મ શ્રેષ્ઠ થઈ જાય છે ॥૩॥
ਬਾਹਰਹੁ ਹਉਮੈ ਕਹੈ ਕਹਾਏ ॥
તેમ દુનિયાની મહેનત-કમાણી કરતો તે સ્વયંને સૂચવે છે
ਅੰਦਰਹੁ ਮੁਕਤੁ ਲੇਪੁ ਕਦੇ ਨ ਲਾਏ ॥
તે અંતરાત્મામાં માયાના મોહથી મુક્ત રહે છે માયાનો પ્રભાવ તેની ઉપર ક્યારેય પડતો નથી
ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਜਲਾਏ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુનાં શબ્દમાં જોડાઈને પોતાની અંદરથી માયાનો મોહ સળગાવી દે છે
ਨਿਰਮਲ ਨਾਮੁ ਸਦ ਹਿਰਦੈ ਧਿਆਏ ॥੪॥
પરમાત્માના પવિત્ર નામને હંમેશા પોતાના હૃદયમાં યાદ રાખે છે ॥૪॥
ਧਾਵਤੁ ਰਾਖੈ ਠਾਕਿ ਰਹਾਏ ॥
તે પોતાના ભટકતા મનની રક્ષા કરે છે માયાના મોહથી રોકીને રાખે છે.
ਸਿਖ ਸੰਗਤਿ ਕਰਮਿ ਮਿਲਾਏ ॥
ગુરુના જે શિખને પરમાત્મા પોતાની કૃપાથી સંગતિમાં મળાવે છે
ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਭੂਲੋ ਆਵੈ ਜਾਏ ॥
ગુરુની શરણ આવ્યા વગર મનુષ્ય જીવનના સાચા રસ્તાથી ભટકી જાય છે અને જન્મ-મરણના ચક્કરમાં પડી જાય છે.
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਸੰਜੋਗਿ ਮਿਲਾਏ ॥੫॥
જયારે પ્રભુ કૃપાની નજર કરે છે તો તેને પણ સંગતિમાં મળાવીને પોતાના ચરણોમાં જોડી લે છે ॥૫॥
ਰੂੜੋ ਕਹਉ ਨ ਕਹਿਆ ਜਾਈ ॥
હે પ્રભુ! તું સુંદર છે પરંતુ જો હું કહેવાનો પ્રયત્ન કરું કે તું કેવો સુંદર છે તો કહી શકાતું નથી.
ਅਕਥ ਕਥਉ ਨਹ ਕੀਮਤਿ ਪਾਈ ॥
હે પ્રભુ! તારા ગુણ વ્યક્ત કરી શકાતા નથી જો હું વ્યક્ત કરવાનો પ્રયાસ કરું તો પણ તારા ગુણોનું મૂલ્ય મેળવી શકાતું નથી.
ਸਭ ਦੁਖ ਤੇਰੇ ਸੂਖ ਰਜਾਈ ॥
તારાથી અલગ થઈને દુઃખ આવે છે પરંતુ તારી રજામાં ચાલીને બધા દુઃખ સુખ બની જાય છે.
ਸਭਿ ਦੁਖ ਮੇਟੇ ਸਾਚੈ ਨਾਈ ॥੬॥
હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રભુની મહિમા કરવાથી બધા જ દુઃખ મટી જાય છે ॥૬॥
ਕਰ ਬਿਨੁ ਵਾਜਾ ਪਗ ਬਿਨੁ ਤਾਲਾ ॥
તેની અંદર એવી આધ્યાત્મિક સ્થિતિ બની જાય છે જેમ વગર હાથથી વાજું વાગે છે અને પગોથી નાચ તાલ પૂર્ણ થાય છે.
ਜੇ ਸਬਦੁ ਬੁਝੈ ਤਾ ਸਚੁ ਨਿਹਾਲਾ ॥
જો મનુષ્ય ગુરુના શબ્દને સમજી લે તો તે પોતાની અંદર હંમેશા-સ્થિર પ્રભુનું દર્શન કરી લે છે
ਅੰਤਰਿ ਸਾਚੁ ਸਭੇ ਸੁਖ ਨਾਲਾ ॥
તેની અંદર તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુ પ્રગટ થઈ જાય છે તેને પોતાની અંતરાત્મામાં સુખ જ સુખ લાગે છે
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਰਾਖੈ ਰਖਵਾਲਾ ॥੭॥
જે મનુષ્યને રખેવાળ પ્રભુ કૃપાની નજર કરીને માયાના મોહથી બચાવે છે ॥૭॥
ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਸੂਝੈ ਆਪੁ ਗਵਾਵੈ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડીને પ્રભુનો દાસ બનીને સ્વયં ભાવ દૂર કરે છે તેને પરમાત્મા ત્રણેય ભવનોમાં વસતો દેખાઈ પડે છે.
ਬਾਣੀ ਬੂਝੈ ਸਚਿ ਸਮਾਵੈ ॥
ગુરુની વાણી દ્વારા તેને સાચું જ્ઞાન થઈ જાય છે તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં લીન રહે છે
ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰੇ ਏਕ ਲਿਵ ਤਾਰਾ ॥
તે મનુષ્ય ગુરુના શબ્દને પોતાના વિચાર-મંડળમાં ટકાવી રાખે છે એક-રસ ધ્યાન પ્રભુમાં જોડે છે.
ਨਾਨਕ ਧੰਨੁ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥੮॥੨॥
હે નાનક! તે મનુષ્યનું મનુષ્ય જન્મ અભિનંદન છે તે બીજાનું જીવન પણ સોહામણુ બનાવી દે છે ॥૮॥૨॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਲੇਖ ਅਸੰਖ ਲਿਖਿ ਲਿਖਿ ਮਾਨੁ ॥
પરમાત્માના સ્વરૂપ વિશે અગણીત વિચાર ભરેલ લેખ લખી-લખીને લખનારના મનમાં પોતાની વિદ્યા અને વિચાર-શક્તિનો ગુમાન જ ઉત્પન્ન થાય છે.
ਮਨਿ ਮਾਨਿਐ ਸਚੁ ਸੁਰਤਿ ਵਖਾਨੁ ॥
અલબત્ત અગણિત લેખ લખવામાં આવે પરમાત્માનું સ્વરૂપ વ્યક્તથી લેખથી ઉપર છે તેના ગુણોનો પહેલો છેડો મેળવી શકાતો નથી.
ਕਥਨੀ ਬਦਨੀ ਪੜਿ ਪੜਿ ਭਾਰੁ ॥
તેના ગુણ કહેવા પર બોલવા પર વારંવાર વાંચી-વાંચીને પણ મન પર અહંકારનો વજન જ વધે છે.
ਲੇਖ ਅਸੰਖ ਅਲੇਖੁ ਅਪਾਰੁ ॥੧॥
પરંતુ હા મનુષ્યની સમજમાં હંમેશા સ્થિર પ્રભુ ટકી જાય તો બસ! આ જ છે વાસ્તવિક લેખ જે તેને સ્વીકાર છે ॥૧॥
ਐਸਾ ਸਾਚਾ ਤੂੰ ਏਕੋ ਜਾਣੁ ॥
હે ભાઈ! આ રીતનો અલખ અને હંમેશા કાયમ રહેનાર તું ફક્ત એક પ્રભુને જ જાણ બાકી આખું જગત જન્મ-મરણના ચક્કરમાં જ છે
ਜੰਮਣੁ ਮਰਣਾ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
અને આ જન્મવું-મરવું પણ તું તે પરમાત્માનો હુકમ જ સમજ ॥૧॥વિરામ॥
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਜਗੁ ਬਾਧਾ ਜਮਕਾਲਿ ॥
હે ભાઈ! તે હંમેશા-સ્થિર પ્રભુને ભૂલીને માયાના મોહને કારણે મૃત્યુના સહમમાં બંધાઈ પડ્યો છે.
ਬਾਂਧਾ ਛੂਟੈ ਨਾਮੁ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲਿ ॥
પરમાત્માના નામને જ સંભાળીને બંધન તૂટી શકે છે.
ਗੁਰੁ ਸੁਖਦਾਤਾ ਅਵਰੁ ਨ ਭਾਲਿ ॥
ગુરુ જ નામનું દાન દઈને આધ્યાત્મિક સુખ દેનાર છે ગુરુ વગર આ દાન દેનાર કોઈ બીજો ના શોધતો ફર
ਹਲਤਿ ਪਲਤਿ ਨਿਬਹੀ ਤੁਧੁ ਨਾਲਿ ॥੨॥
આ નામ જ હે ભાઈ! આ લોક અને પરલોકમાં તારી સાથે નભી શકે છે પરંતુ આ નામ ગુરુ દ્વારા જ મળી શકે છે ॥૨॥
ਸਬਦਿ ਮਰੈ ਤਾਂ ਏਕ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥
પરંતુ જગત તો માયાના મોહમાં ફસાયેલું છે નામમાં જોડાઈ પણ કેવી રીતે?
ਅਚਰੁ ਚਰੈ ਤਾਂ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਏ ॥
જીવ ત્યારે જ એક પરમાત્મામાં ધ્યાન જોડી શકે છે જયારે ગુરુના શબ્દ દ્વારા મોહ તરફ્થી મન જાય મોહનો પ્રભાવ પોતાના પર પડવા જ ના દે.
ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੁ ਮਨਿ ਨਾਮੁ ਵਸਾਏ ॥
ત્યારે જ જીવ માયા તરફ મનની ભટકણને દૂર કરી શકે છે જયારે ગુરુના શબ્દ દ્વારા કામાદિક પાંચેયનાં ના સમાપ્ત કરી શકનાર ટોળાના પ્રભાવને સમાપ્ત કરી દે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਇ ਤ ਸਚਿ ਸਮਾਏ ॥੩॥
જે મનુષ્ય પોતાના મનમાં પરમાત્માનું નામ વસાવી લે છે તે આ જીવનમાં જ આ પાંચેયમાં પ્રભાવથી મુક્ત થઈ જાય છે પરંતુ હંમેશા સ્થિર પ્રભુના નામમાં તે જ મનુષ્ય લીન થાય છે જે ગુરુની સન્મુખ રહે ॥૩॥
ਜਿਨਿ ਧਰ ਸਾਜੀ ਗਗਨੁ ਅਕਾਸੁ ॥
હે ભાઈ! એવો હંમેશા સ્થિર ફક્ત એક પરમાત્મા જ છે જેને આ ધરતી આકાશ વગેરે રચ્યા છે
ਜਿਨਿ ਸਭ ਥਾਪੀ ਥਾਪਿ ਉਥਾਪਿ ॥
જેને આખી સૃષ્ટિ રચી છે જે રચીને નાશ કરવાને પણ સમર્થ છે.
ਸਰਬ ਨਿਰੰਤਰਿ ਆਪੇ ਆਪਿ ॥
પછી તે પોતે જ પોતે બધાની અંદર એક-રસ હાજર છે
ਕਿਸੈ ਨ ਪੂਛੇ ਬਖਸੇ ਆਪਿ ॥੪॥
પોતે જ બધા જીવો પર બક્ષીશ કરે છે આ બક્ષીશ માટે કોઈ બીજાનું સુચન લેતો નથી ॥૪॥
ਤੂ ਪੁਰੁ ਸਾਗਰੁ ਮਾਣਕ ਹੀਰੁ ॥
હે પ્રભુ! તું પોતે જ ભરાયેલ આ સંસાર-સમુદ્ર છે તું પોતે જ આમાં માણેક હીરો છે
ਤੂ ਨਿਰਮਲੁ ਸਚੁ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰੁ ॥
તું પવિત્ર સ્વરૂપ છે હંમેશા સ્થિર રહેનાર છે અને બધા ગુણોનો ખજાનો છે.