Page 375
ਦਰਸਨ ਕੀ ਮਨਿ ਆਸ ਘਨੇਰੀ ਕੋਈ ਐਸਾ ਸੰਤੁ ਮੋ ਕਉ ਪਿਰਹਿ ਮਿਲਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારા મનમાં ખુબ તૃષ્ણા લાગી રહે છે કે મને કોઈ એવા સંત મળી જાય જે મને પ્રભુ-પતિથી મળાવી દે ॥૧॥ વિરામ॥
ਚਾਰਿ ਪਹਰ ਚਹੁ ਜੁਗਹ ਸਮਾਨੇ ॥
દિવસના ચાર પ્રહર અલગપણામાં મને ચાર યુગો જેવા લાગે છે
ਰੈਣਿ ਭਈ ਤਬ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਨੇ ॥੨॥
જયારે રાત આવી પડે છે પછી તો તે સમાપ્ત થવામાં જ આવતી નથી ॥૨॥
ਪੰਚ ਦੂਤ ਮਿਲਿ ਪਿਰਹੁ ਵਿਛੋੜੀ ॥
કામાદિક પાંચેય વેરીઓએ મળીને જે પણ જીવ-સ્ત્રીને પ્રભુ-પતિથી અલગ છે
ਭ੍ਰਮਿ ਭ੍ਰਮਿ ਰੋਵੈ ਹਾਥ ਪਛੋੜੀ ॥੩॥
તે ભટકી-ભટકીને રોવે છે અને પસ્તાય છે ॥૩॥
ਜਨ ਨਾਨਕ ਕਉ ਹਰਿ ਦਰਸੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥
હે દાસ નાનક! જે જીવને પરમાત્માએ દર્શન આપ્યાં
ਆਤਮੁ ਚੀਨ੍ਹ੍ਹਿ ਪਰਮ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥੪॥੧੫॥
તેને પોતાના આધ્યાત્મિક જીવનને પારખીને આત્મ-ચિંતન કરીને સૌથી ઉંચો આધ્યાત્મિક આનંદ પ્રાપ્ત કરી લીધો ॥૪॥૧૫॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਹਰਿ ਸੇਵਾ ਮਹਿ ਪਰਮ ਨਿਧਾਨੁ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માનું આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામ મુખથી ઉચ્ચારવું
ਹਰਿ ਸੇਵਾ ਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ॥੧॥
એ પરમાત્માની સેવા છે અને પરમાત્માની સેવામાં સૌથી ઊંચો આધ્યાત્મિક જીવનનો ખજાનો છુપાયેલો છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਮੇਰਾ ਸਾਥੀ ਸੰਗਿ ਸਖਾਈ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્મા મારો સાથી છે મિત્ર છે.
ਦੁਖਿ ਸੁਖਿ ਸਿਮਰੀ ਤਹ ਮਉਜੂਦੁ ਜਮੁ ਬਪੁਰਾ ਮੋ ਕਉ ਕਹਾ ਡਰਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
દુઃખના સમયે સુખ વખતે જ્યારે પણ હું તેને યાદ કરું છું તે ત્યાં હાજર થાય છે. તેથી બિચારો યમરાજ મને ક્યાં ડરાવી શકે છે? ॥૧॥વિરામ॥
ਹਰਿ ਮੇਰੀ ਓਟ ਮੈ ਹਰਿ ਕਾ ਤਾਣੁ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્મા જ મારો આશરો છે મને પરમાત્માનો જ સહારો છે
ਹਰਿ ਮੇਰਾ ਸਖਾ ਮਨ ਮਾਹਿ ਦੀਬਾਣੁ ॥੨॥
પરમાત્મા મારો મિત્ર છે મને પોતાના મનમાં પરમાત્માનો જ આશરો છે ॥૨॥
ਹਰਿ ਮੇਰੀ ਪੂੰਜੀ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਵੇਸਾਹੁ ॥
પરમાત્માનું નામ જ મારી રાશિ-પૂંજી છે પરમાત્માનું નામ જ મારા માટે આધ્યાત્મિક જીવનનો વ્યાપાર કરવા માટે પાઘડી છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਧਨੁ ਖਟੀ ਹਰਿ ਮੇਰਾ ਸਾਹੁ ॥੩॥
ગુરુની શરણ પડીને હું નામ-ધન કમાવી રહ્યો છું પરમાત્મા જ મારો શાહ છે જે મને નામ-ધનની સંપત્તિ દે છે ॥૩॥
ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਇਹ ਮਤਿ ਆਵੈ ॥
જે મનુષ્યને ગુરુની કૃપાથી આ વ્યાપારની સમજ આવી જાય છે
ਜਨ ਨਾਨਕੁ ਹਰਿ ਕੈ ਅੰਕਿ ਸਮਾਵੈ ॥੪॥੧੬॥
દાસ નાનક કહે છે કે તે હંમેશા પરમાત્માના ખોળામાં લીન રહે છે ॥૪॥૧૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਪ੍ਰਭੁ ਹੋਇ ਕ੍ਰਿਪਾਲੁ ਤ ਇਹੁ ਮਨੁ ਲਾਈ ॥
હે ભાઈ! જો પરમાત્મા દયાવાન હોય તો જ હું આ મન ગુરૂના ચરણોમાં જોડી શકું છું
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਿ ਸਭੈ ਫਲ ਪਾਈ ॥੧॥
ત્યારે જ ગુરુની બતાવેલી સેવા કરીને મન-ઇચ્છીત ફળ પ્રાપ્ત કરી શકું છું ॥૧॥
ਮਨ ਕਿਉ ਬੈਰਾਗੁ ਕਰਹਿਗਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ॥
હે મન! તું શા માટે ઘબરાય છે? વિશ્વાસ રાખ તારા માથા પર તે પ્રેમાળ સદ્દગુરુ રખેવાળ છે
ਮਨਸਾ ਕਾ ਦਾਤਾ ਸਭ ਸੁਖ ਨਿਧਾਨੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰਿ ਸਦ ਹੀ ਭਰਪੂਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરનાર છે જે બધા સુખનો ખજાનો છે અને જે અમૃતના સરોવર-ગુરુમાં આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામ-જળ નાકો-નાક ભરાયેલ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਚਰਣ ਕਮਲ ਰਿਦ ਅੰਤਰਿ ਧਾਰੇ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યએ પોતાના હૃદયમાં ગુરુના સુંદર ચરણ ટકાવી લીધા છે
ਪ੍ਰਗਟੀ ਜੋਤਿ ਮਿਲੇ ਰਾਮ ਪਿਆਰੇ ॥੨॥
તેની અંદર પરમાત્માનો પ્રકાશ જાગી પડ્યો તેને પ્રેમાળ પ્રભુ મળી ગયો ॥૨॥
ਪੰਚ ਸਖੀ ਮਿਲਿ ਮੰਗਲੁ ਗਾਇਆ ॥
તેની પાંચેય જ્ઞાનેન્દ્રિઓને મળીને પરમાત્માની મહિમાની
ਅਨਹਦ ਬਾਣੀ ਨਾਦੁ ਵਜਾਇਆ ॥੩॥
વાણીનું વાજું એક-રસ વગાડવાનું શરુ કરી દીધું ॥૩॥
ਗੁਰੁ ਨਾਨਕੁ ਤੁਠਾ ਮਿਲਿਆ ਹਰਿ ਰਾਇ ॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય પર ગુરુ ખુશ થઈ ગયા તેને પ્રભુ પાતશાહ મળી ગયો
ਸੁਖਿ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ॥੪॥੧੭॥
તેની જીવનની રાત સુખમાં આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં વિતાવા લાગી ॥૪॥૧૭॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਹਰਿ ਪਰਗਟੀ ਆਇਆ ॥
પરમાત્મા કૃપા કરીને તેની અંદર પોતે આવીને પ્રત્યક્ષ થાય છે
ਮਿਲਿ ਸਤਿਗੁਰ ਧਨੁ ਪੂਰਾ ਪਾਇਆ ॥੧॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યએ સદ્દગુરુને મળીને ક્યારેય ના ઓછું થનાર નામ-ધન પ્રાપ્ત કરી લીધું ॥૧॥
ਐਸਾ ਹਰਿ ਧਨੁ ਸੰਚੀਐ ਭਾਈ ॥
હે વીર! આવા પરમાત્માનું નામ-ધન એકત્રિત કરવું જોઈએ
ਭਾਹਿ ਨ ਜਾਲੈ ਜਲਿ ਨਹੀ ਡੂਬੈ ਸੰਗੁ ਛੋਡਿ ਕਰਿ ਕਤਹੁ ਨ ਜਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેને આગની સળગાવી શકતી નથી જે પાણીમાં ડુબતું નથી અને જે સાથ છોડીને કોઈ પણ બીજી જગ્યાએ જતો નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਤੋਟਿ ਨ ਆਵੈ ਨਿਖੁਟਿ ਨ ਜਾਇ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માનું નામ એવું ધન છે જેમાં ક્યારેય ઘટ પડતી નથી જે ક્યારેય સમાપ્ત થતું નથી.
ਖਾਇ ਖਰਚਿ ਮਨੁ ਰਹਿਆ ਅਘਾਇ ॥੨॥
આ ધન પોતે વર્તીને બીજા લોકોને વિતરિત કરીને મનુષ્યનું મન દુનિયાની ધન-લાલચ તરફથી સંતુષ્ટ તૃપ્ત રહે છે ॥૨॥
ਸੋ ਸਚੁ ਸਾਹੁ ਜਿਸੁ ਘਰਿ ਹਰਿ ਧਨੁ ਸੰਚਾਣਾ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્યના હૃદય-ઘરમાં પરમાત્માનું નામ-ધન જમા થઈ જાય છે તે જ મનુષ્ય હંમેશા માટે શાહુકાર બની જાય છે.
ਇਸੁ ਧਨ ਤੇ ਸਭੁ ਜਗੁ ਵਰਸਾਣਾ ॥੩॥
તેના આ ધનથી આખું જગત લાભ ઉઠાવે છે ॥૩॥
ਤਿਨਿ ਹਰਿ ਧਨੁ ਪਾਇਆ ਜਿਸੁ ਪੁਰਬ ਲਿਖੇ ਕਾ ਲਹਣਾ ॥
પરંતુ હે ભાઈ! તે મનુષ્યએ આ હરિ-ધન પ્રાપ્ત કર્યું છે જેના ભાગ્યોમાં પાછલા કરેલ સારા કર્મોના સંસ્કારો અનુસાર આની પ્રાપ્તિ લખેલી હોય છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਅੰਤਿ ਵਾਰ ਨਾਮੁ ਗਹਣਾ ॥੪॥੧੮॥
દાસ નાનક કહે છે, પરમાત્માનું નામ-ધન મનુષ્યની જીંદ માટે અંત સમયનું ઘરેણું છે ॥૪॥૧૮॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਜੈਸੇ ਕਿਰਸਾਣੁ ਬੋਵੈ ਕਿਰਸਾਨੀ ॥
હે પ્રાણી! જેમ કોઈ ખેડૂત ખેતી વાવે છે અને જ્યારે જીવ ઇચ્છે તેને કાપી લે છે.
ਕਾਚੀ ਪਾਕੀ ਬਾਢਿ ਪਰਾਨੀ ॥੧॥
ભલે તે કાચી ભલે હોય પાક્કી આ રીતે મનુષ્ય પર મૃત્યુ કોઈ પણ સમયે આવી શકે છે ॥૧॥
ਜੋ ਜਨਮੈ ਸੋ ਜਾਨਹੁ ਮੂਆ ॥
હે ભાઈ! વિશ્વાસ જાણ કે જે જીવ ઉત્પન્ન થાય છે તે મરતો પણ અવશ્ય છે.
ਗੋਵਿੰਦ ਭਗਤੁ ਅਸਥਿਰੁ ਹੈ ਥੀਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરમાત્માનો ભક્ત આ અટલ નિયમને જાણતા મૃત્યુના સહમથી સ્થિર-ચિત્ત થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਦਿਨ ਤੇ ਸਰਪਰ ਪਉਸੀ ਰਾਤਿ ॥
હે ભાઈ! દિવસથી અવશ્ય રાત પડી જશે રાત પણ સમાપ્ત થઈ જાય છે
ਰੈਣਿ ਗਈ ਫਿਰਿ ਹੋਇ ਪਰਭਾਤਿ ॥੨॥
પછી બીજી વાર સવાર થઈ જાય છે આ રીતે જગતમાં જન્મ અને મરણનું ચક્ર ચાલુ રહે છે ॥૨॥
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਸੋਇ ਰਹੇ ਅਭਾਗੇ ॥
આ જાણતા હોવા છતાં કે મૃત્યુ અવશ્ય આવવાની છે બદનસીબ લોકો માયાના મોહમાં ફસાઈને જીવન હેતુથી ગાફેલ થયેલ રહે છે.
ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਕੋ ਵਿਰਲਾ ਜਾਗੇ ॥੩॥
કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય જ ગુરુની કૃપાથી મોહની નીંદથી જાગે છે ॥૩॥