Page 374
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ਪੰਚਪਦੇ ॥
આશા મહેલ ૫ પાંચપદ ૩॥
ਪ੍ਰਥਮੇ ਤੇਰੀ ਨੀਕੀ ਜਾਤਿ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી! જો પહેલાં તો તારી મનુષ્ય જન્મવાળી સરસ જાતિ છે
ਦੁਤੀਆ ਤੇਰੀ ਮਨੀਐ ਪਾਂਤਿ ॥
બીજું તારું કુટુંબ પણ જાણીતું છે
ਤ੍ਰਿਤੀਆ ਤੇਰਾ ਸੁੰਦਰ ਥਾਨੁ ॥
ત્રીજું તારું સુંદર શરીર છે
ਬਿਗੜ ਰੂਪੁ ਮਨ ਮਹਿ ਅਭਿਮਾਨੁ ॥੧॥
પરંતુ તારું રૂપ અયોગ્ય જ રહ્યું કારણ કે તારા મનમાં અહંકાર છે ॥૧॥
ਸੋਹਨੀ ਸਰੂਪਿ ਸੁਜਾਣਿ ਬਿਚਖਨਿ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી! તું જોવામાં સુંદર છે રૂપવતી છે સમજદાર છે ચતુર છે.
ਅਤਿ ਗਰਬੈ ਮੋਹਿ ਫਾਕੀ ਤੂੰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરંતુ તું ખુબ અહંકાર અને મોહમાં ફસાયેલી છે ॥૧॥વિરામ॥
ਅਤਿ ਸੂਚੀ ਤੇਰੀ ਪਾਕਸਾਲ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી! તારી ખુબ સ્વચ્છ રસોઈ છે જેમાં તું પોતાનું ભોજન તૈયાર કરે છે. બાકી પશુ-પક્ષી તો બિચારા ગંદી જગ્યાઓ પર જ પેટ ભરી લે છે.
ਕਰਿ ਇਸਨਾਨੁ ਪੂਜਾ ਤਿਲਕੁ ਲਾਲ ॥
તું સ્નાન કરીને પૂજા પણ કરી શકે છે માથા પર તિલક પણ લગાવી શકે છે.
ਗਲੀ ਗਰਬਹਿ ਮੁਖਿ ਗੋਵਹਿ ਗਿਆਨ ॥
તું વાતોથી પોતાને પણ જતાવી લે છે પશુ-પક્ષીઓને આ દાન મળ્યું નથી મુખથી જ્ઞાનની વાતો પણ કરી શકે છે.
ਸਭ ਬਿਧਿ ਖੋਈ ਲੋਭਿ ਸੁਆਨ ॥੨॥
પરંતુ કુતરા લોભે તારી આ દરેક પ્રકારની મોટાઈ ગુમાવી દીધી છે ॥૨॥
ਕਾਪਰ ਪਹਿਰਹਿ ਭੋਗਹਿ ਭੋਗ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી તું સુંદર કપડાં પહેરે છે દુનિયાના બધા ભોગ ભોગવે છે
ਆਚਾਰ ਕਰਹਿ ਸੋਭਾ ਮਹਿ ਲੋਗ ॥
જગતમાં શોભા કમાવવા માટે
ਚੋਆ ਚੰਦਨ ਸੁਗੰਧ ਬਿਸਥਾਰ ॥
તું અત્તર ચંદન અને અનેક સુગંધો વર્તે છે.
ਸੰਗੀ ਖੋਟਾ ਕ੍ਰੋਧੁ ਚੰਡਾਲ ॥੩॥
પરંતુ ચંડાળ ક્રોધ તારો ખરાબ સાથી છે ॥૩॥
ਅਵਰ ਜੋਨਿ ਤੇਰੀ ਪਨਿਹਾਰੀ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી બીજી બધી યોનિઓ તારી સેવક છે
ਇਸੁ ਧਰਤੀ ਮਹਿ ਤੇਰੀ ਸਿਕਦਾਰੀ ॥
આ ધરતી પર તારી જ સરદારી છે
ਸੁਇਨਾ ਰੂਪਾ ਤੁਝ ਪਹਿ ਦਾਮ ॥
તારી પાસે સોનુ છે ચાંદી છે ધન-પદાર્થ છે અને યોનિઓની પાસે આ વસ્તુઓ નથી
ਸੀਲੁ ਬਿਗਾਰਿਓ ਤੇਰਾ ਕਾਮ ॥੪॥
પરંતુ કામ-વાસનાએ તારો સ્વભાવ જે સૌથી ઉચ્ચ શ્રેણીવાળાઓને ફળે છે બગાડેલ છે ॥૪॥
ਜਾ ਕਉ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਮਇਆ ਹਰਿ ਰਾਇ ॥
જે જીવ-સ્ત્રી પર પ્રભુ-પાતશાહની કૃપાની નજર પડે છે
ਸਾ ਬੰਦੀ ਤੇ ਲਈ ਛਡਾਇ ॥
તેને તે લોભ ક્રોધ કામ વગેરેની કેદથી છોડાવી લે છે.
ਸਾਧਸੰਗਿ ਮਿਲਿ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਇਆ ॥
જે શરીરે જીવે મનુષ્ય શરીર પ્રાપ્ત કરીને સાધુ-સંગતમાં મળીને પરમાત્માના નામનો સ્વાદ મેળવ્યો
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਸਫਲ ਓਹ ਕਾਇਆ ॥੫॥
હે નાનક! તે જ શરીર સફળ છે ॥૫॥
ਸਭਿ ਰੂਪ ਸਭਿ ਸੁਖ ਬਨੇ ਸੁਹਾਗਨਿ ॥
હે જીવ-સ્ત્રી! જો તું પતિ-પ્રભુવાળી બની જાય તો બધા સહજ અને બધા સુખ જે તને મળેલ છે તે ફળી જાય
ਅਤਿ ਸੁੰਦਰਿ ਬਿਚਖਨਿ ਤੂੰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ਦੂਜਾ ॥੧੨॥
તું સાચે જ ખુબ સુંદર અને ખુબ સમજદાર બની જાય ॥૧॥વિરામ બીજો॥૧૨॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ਇਕਤੁਕੇ ੨ ॥
આશા મહેલ ૫ એકતુકે ૨॥
ਜੀਵਤ ਦੀਸੈ ਤਿਸੁ ਸਰਪਰ ਮਰਣਾ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય માયાના માનને આશરે જીવિત દેખાય છે તેને અવશ્ય આધ્યાત્મિક મૃત્યુ કબ્જો કરી રાખે છે
ਮੁਆ ਹੋਵੈ ਤਿਸੁ ਨਿਹਚਲੁ ਰਹਣਾ ॥੧॥
પરંતુ જે મનુષ્ય માયાના માનથી અછૂત છે તેને અટળ આધ્યાત્મિક જીવન મળી રહે છે ॥૧॥
ਜੀਵਤ ਮੁਏ ਮੁਏ ਸੇ ਜੀਵੇ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય માયાના નશામાં મસ્ત રહે છે તે આધ્યાત્મિક મૃત્યુ મરતો રહે છે. પરંતુ જે મનુષ્ય માયાના માનથી અસ્પૃશ્ય છે તે આધ્યાત્મિક જીવનવાળો છે.
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਅਵਖਧੁ ਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਰਸੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનુષ્યોએ પરમાત્માનું નામ-દારૂ પોતાના મુખમાં રાખ્યું આધ્યાત્મિક મૃત્યુવાળો રોગ તેની અંદરથી દૂર થઇ ગયો ગુરુના શબ્દની કૃપાથી તેને આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામ-રસ પીધો ॥૧॥વિરામ॥
ਕਾਚੀ ਮਟੁਕੀ ਬਿਨਸਿ ਬਿਨਾਸਾ ॥
હે ભાઈ! જેમ કાચો ઘડો અવશ્ય નાશ થનાર છે તેમ જ માયાથી પણ સાથ અંતે અવશ્ય તૂટે છે.
ਜਿਸੁ ਛੂਟੈ ਤ੍ਰਿਕੁਟੀ ਤਿਸੁ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ॥੨॥
માયાના માનમાં બીજાની સાથે ખિજાવું મૂર્ખતા છે જે મનુષ્યની અંદર માયાના માનને કારણે ઉત્પન્ન થયેલો ગુસ્સો રહેતો નથી તેનું નિવાસ હંમેશા પ્રભુ-ચરણોમાં રહે છે ॥૨॥
ਊਚਾ ਚੜੈ ਸੁ ਪਵੈ ਪਇਆਲਾ ॥
હે ભાઈ! માયામાં જે મનુષ્ય માથું ઊંચું કરી રાખે છે અકડાઈને ફરે છે તે આધ્યાત્મિક મૃત્યુના ખાડામાં પડી રહે છે.
ਧਰਨਿ ਪੜੈ ਤਿਸੁ ਲਗੈ ਨ ਕਾਲਾ ॥੩॥
પરંતુ જે મનુષ્ય હંમેશા વિનમ્રતા ધારે છે તેને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ સ્પર્શ કરી શકતી નથી ॥૩॥
ਭ੍ਰਮਤ ਫਿਰੇ ਤਿਨ ਕਿਛੂ ਨ ਪਾਇਆ ॥
હે ભાઈ! જે મનુષ્ય માયાને માટે જ હંમેશા ભટકતો ફરે છે આધ્યાત્મિક જીવનના દાનમાંથી તેને કંઈ પણ મળતું નથી.
ਸੇ ਅਸਥਿਰ ਜਿਨ ਗੁਰ ਸਬਦੁ ਕਮਾਇਆ ॥੪॥
પરંતુ જેને ગુરુ શબ્દને પોતાના જીવનમાં પ્રયોગમાં લીધા છે તે માયાના મોહ તરફથી સ્થિર- મન રહે છે ॥૪॥
ਜੀਉ ਪਿੰਡੁ ਸਭੁ ਹਰਿ ਕਾ ਮਾਲੁ ॥
હે નાનક! જે મનુષ્યોએ આ જીવ, આ શરીર બધાને પરમાત્માનું આપેલું દાન સમજ્યું છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਭਏ ਨਿਹਾਲ ॥੫॥੧੩॥
તે ગુરુને મળીને હંમેશા ખીલેલ માથે રહે છે તેની ત્રિકુટિ સમાપ્ત થઇ જાય છે અંદરનો ગુસ્સો સમાપ્ત થઈ જાય છે ॥૫॥૧૩॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ॥
આશા મહેલ ૫॥
ਪੁਤਰੀ ਤੇਰੀ ਬਿਧਿ ਕਰਿ ਥਾਟੀ ॥
આ યોગ્ય છે કે પરમાત્માએ તારું આ શરીર ખૂબ ઉપાયોથી બનાવ્યું છે
ਜਾਨੁ ਸਤਿ ਕਰਿ ਹੋਇਗੀ ਮਾਟੀ ॥੧॥
પરંતુ આ પણ સત્ય જાણ કે આ શરીરે અંતે માટી થઈ જવાનું છે ॥૧॥
ਮੂਲੁ ਸਮਾਲਹੁ ਅਚੇਤ ਗਵਾਰਾ ॥
હે ગાફેલ જીવ! હે મૂર્ખ જીવ! જેનાથી તું ઉત્પન્ન થયો છે તે મૂળ પ્રભુને હૃદયમાં હંમેશા સંભાળીને રાખ.
ਇਤਨੇ ਕਉ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹ ਕਿਆ ਗਰਬੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ તુચ્છ આધારવાળા શરીર પર તું શું ગુમાન કરે છે? ॥૧॥વિરામ॥
ਤੀਨਿ ਸੇਰ ਕਾ ਦਿਹਾੜੀ ਮਿਹਮਾਨੁ ॥
તું જગતમાં એક મહેમાન છે જેને દરરોજનો ત્રણ સેર કાચો લોટ વગેરે મળે છે.
ਅਵਰ ਵਸਤੁ ਤੁਝ ਪਾਹਿ ਅਮਾਨ ॥੨॥
બીજી બધી વસ્તુઓ તારી પાસે અમાનતની રીતે જ પડેલી છે ॥૨॥
ਬਿਸਟਾ ਅਸਤ ਰਕਤੁ ਪਰੇਟੇ ਚਾਮ ॥
તારી અંદરની ગંધ હાડકા અને લોહી વગેરે બહારની ચામડીઓથી લપટાયેલ છે
ਇਸੁ ਊਪਰਿ ਲੇ ਰਾਖਿਓ ਗੁਮਾਨ ॥੩॥
પરંતુ તું આના પર જ માન કરી રહ્યો છે ॥૩॥
ਏਕ ਵਸਤੁ ਬੂਝਹਿ ਤਾ ਹੋਵਹਿ ਪਾਕ ॥
જો તું એક પ્રભુના નામ-પદાર્થની સાથે સંધિ નાખી લે તો તું પવિત્ર જીવનવાળો થઈ જાય.
ਬਿਨੁ ਬੂਝੇ ਤੂੰ ਸਦਾ ਨਾਪਾਕ ॥੪॥
પ્રભુના નામની સાથે સંધિ નાખ્યા વગર તું હંમેશા જ અપવિત્ર છે ॥૪॥
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਗੁਰ ਕਉ ਕੁਰਬਾਨੁ ॥
નાનક કહે છે, હે મૂર્ખ જીવ! તે ગુરુની બલિહાર થા
ਜਿਸ ਤੇ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਨੁ ॥੫॥੧੪॥
જેના દ્વારા બધાના દિલોની જાણનાર સર્વ-વ્યાપક પરમાત્મા મળી શકે છે ॥૫॥૧૪॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੫ ਇਕਤੁਕੇ ਚਉਪਦੇ ॥
આશા મહેલ ૫ એકતુકે ચાર પદ ॥
ਇਕ ਘੜੀ ਦਿਨਸੁ ਮੋ ਕਉ ਬਹੁਤੁ ਦਿਹਾਰੇ ॥
હે ભાઈ! દિવસનો એક ક્ષણ પણ પ્રભુ-પતિની વિયોગમાં મને કેટલાય દિવસો જેવો લાગે છે
ਮਨੁ ਨ ਰਹੈ ਕੈਸੇ ਮਿਲਉ ਪਿਆਰੇ ॥੧॥
પ્રભુ-પતિના મેળાપ વગર મારું મન ધીરજ ધરતું નથી હું દરેક સમય વિચારતી રહું છું કે પ્રેમાળને કેવી રીતે મળું? ॥૧॥
ਇਕੁ ਪਲੁ ਦਿਨਸੁ ਮੋ ਕਉ ਕਬਹੁ ਨ ਬਿਹਾਵੈ ॥
હે ભાઈ! પ્રભુ-પતિની અલગપણામાં એક પળ પણ એક દિવસ પણ મને એવા લાગે છે કે ક્યારેય સમાપ્ત જ થતા નથી.