Page 368
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਮਹਲਾ ੪ ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਘਰੁ ੬ ਕੇ ੩ ॥
મહેલ ૪ રાગ આશા ઘર ૬ કે ૩॥
ਹਥਿ ਕਰਿ ਤੰਤੁ ਵਜਾਵੈ ਜੋਗੀ ਥੋਥਰ ਵਾਜੈ ਬੇਨ ॥
જોગી વીણા હાથમાં પકડીને તાર વગાડે છે પરંતુ તેની વીણા બેઅસર જ વાગે છે કારણ કે મન હરિ-નામથી સૂનું ટકેલુ રહે છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਹਰਿ ਗੁਣ ਬੋਲਹੁ ਜੋਗੀ ਇਹੁ ਮਨੂਆ ਹਰਿ ਰੰਗਿ ਭੇਨ ॥੧॥
હે જોગી! ગુરુની શિક્ષા લઈને પરમાત્માના ગુણોનું ઉચ્ચારણ કરતો રહ્યા કર આ રીતે આ બેકાબુ મન પરમાત્માના પ્રેમ-રંગમાં પલળેલ રહે છે ॥૧॥
ਜੋਗੀ ਹਰਿ ਦੇਹੁ ਮਤੀ ਉਪਦੇਸੁ ॥
હે જોગી! તું પોતાના મનને હરિ-નામ જપવાની શિક્ષા આપ્યા કર.
ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਹਰਿ ਹਰਿ ਏਕੋ ਵਰਤੈ ਤਿਸੁ ਆਗੈ ਹਮ ਆਦੇਸੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે પરમાત્મા દરેક યુગમાં પોતે જ પોતે બધું જ કરતો રહે છે. હું તો તે પરમાત્માની આગળ જ હંમેશા માથું નમાવું છું ॥૧॥વિરામ॥
ਗਾਵਹਿ ਰਾਗ ਭਾਤਿ ਬਹੁ ਬੋਲਹਿ ਇਹੁ ਮਨੂਆ ਖੇਲੈ ਖੇਲ ॥
જોગી લોકો રાગ ગાય છે બીજા પણ કેટલાય પ્રકારના બોલ બોલે છે પરંતુ તેનું આ બેકાબુ મન બીજી જ રમતો રમતું રહે છે વીણા વગેરેની મન પર અસર પડતી નથી
ਜੋਵਹਿ ਕੂਪ ਸਿੰਚਨ ਕਉ ਬਸੁਧਾ ਉਠਿ ਬੈਲ ਗਏ ਚਰਿ ਬੇਲ ॥੨॥
તેની સ્થિતિ આવી જ હોય છે જેમ ખેડૂત પાકની સિંચાઈ માટે કૂવા પર લાગેલ પાણી કાઢનાર યંત્રને ચલાવવા માટે બળદ જોડે છે પરંતુ તેના પોતાના બળદ જ ઊઠીને વેલ વગેરે પાકને ખાઈ જાય છે ॥૨॥
ਕਾਇਆ ਨਗਰ ਮਹਿ ਕਰਮ ਹਰਿ ਬੋਵਹੁ ਹਰਿ ਜਾਮੈ ਹਰਿਆ ਖੇਤੁ ॥
હે જોગી! આ શરીર નગરમાં હરિ-નામ-સ્મરણનું કર્મ વાવ જે મનુષ્ય પોતાના હૃદય-ખેતરમાં હરિ-નામનું બીજ વાવે છે તેની અંદર હરિ-નામનું સુંદર ખેતર ઉગી પડે છે.
ਮਨੂਆ ਅਸਥਿਰੁ ਬੈਲੁ ਮਨੁ ਜੋਵਹੁ ਹਰਿ ਸਿੰਚਹੁ ਗੁਰਮਤਿ ਜੇਤੁ ॥੩॥
હે જોગી! નામ જપવાની કૃપાથી આ મનને ડોલવાથી રોક આ ટકેલાં મન બળદને જોડ જેનાથી ગુરુની બુદ્ધિથી પોતાની અંદર હરિ-નામ પાણીને સીંચ ॥૩॥
ਜੋਗੀ ਜੰਗਮ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਸਭ ਤੁਮਰੀ ਜੋ ਦੇਹੁ ਮਤੀ ਤਿਤੁ ਚੇਲ ॥
પરંતુ હે પ્રભુ! જીવોનું પણ શું વશ? જોગી જંગમ વગેરે આ આખી સૃષ્ટિ તારી જ રચેલી છે પોતે જે બુદ્ધિ આ સૃષ્ટિને દે છે ત્યાં જ ચાલે છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਕੇ ਪ੍ਰਭ ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਹਰਿ ਲਾਵਹੁ ਮਨੂਆ ਪੇਲ ॥੪॥੯॥੬੧॥
દાસ નાનકના હે અંતર્યામી પ્રભુ! અમારા મનને પ્રેરિત કરીને તું પોતે જ પોતાના ચરણોમાં જોડ ॥૪॥૯॥૬૧॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੪ ॥
આશા મહેલ ૪॥
ਕਬ ਕੋ ਭਾਲੈ ਘੁੰਘਰੂ ਤਾਲਾ ਕਬ ਕੋ ਬਜਾਵੈ ਰਬਾਬੁ ॥
શા માટે કોઈ તાલ દેવા માટે ઝાંઝર શોધતો ફરે? શા માટે કોઈ રબાબ વગેરે સાધન વગાડતો ફરે?
ਆਵਤ ਜਾਤ ਬਾਰ ਖਿਨੁ ਲਾਗੈ ਹਉ ਤਬ ਲਗੁ ਸਮਾਰਉ ਨਾਮੁ ॥੧॥
આ ઝાંઝર, રબાબ વગેરે લાવવા માટે આવવા-જવા કંઈકને કંઈક સમય તો લાગે જ છે. પરંતુ હું તો તેટલો સમય પણ પરમાત્માનું નામ જ યાદ કરીશ. ॥૧॥
ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਐਸੀ ਭਗਤਿ ਬਨਿ ਆਈ ॥
હે ભાઈ! મારા મનમાં પરમાત્માની ભક્તિ એવી બનેલી છે
ਹਉ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਖਿਨੁ ਪਲੁ ਰਹਿ ਨ ਸਕਉ ਜੈਸੇ ਜਲ ਬਿਨੁ ਮੀਨੁ ਮਰਿ ਜਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કે હું પરમાત્માની યાદ વગર એક ક્ષણ પળ પણ રહી શકતો નથી મને યાદ વગર આધ્યાત્મિક મૃત્યુ લાગવા લાગે છે જેમ પાણીથી અલગ થઈને માછલી મરી જાય છે. ॥૧॥વિરામ॥
ਕਬ ਕੋਊ ਮੇਲੈ ਪੰਚ ਸਤ ਗਾਇਣ ਕਬ ਕੋ ਰਾਗ ਧੁਨਿ ਉਠਾਵੈ ॥
હે ભાઈ! ગાવા માટે શા માટે કોઈ પાંચ તાર અને સાત સુર મળાવતો ફરે? શા માટે કોઈ રાગનો સુર ઉઠાવતો ફરે?
ਮੇਲਤ ਚੁਨਤ ਖਿਨੁ ਪਲੁ ਚਸਾ ਲਾਗੈ ਤਬ ਲਗੁ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਰਾਮ ਗੁਨ ਗਾਵੈ ॥੨॥
આ તારા, સુર મળાવતા અને સુર ઉઠાવતા કંઈકને કંઈક સમય તો જરૂર લાગે છે. મારુ મન તો તેટલો સમય પણ પરમાત્માના ગુણ ગાતું રહેશે ॥૨॥
ਕਬ ਕੋ ਨਾਚੈ ਪਾਵ ਪਸਾਰੈ ਕਬ ਕੋ ਹਾਥ ਪਸਾਰੈ ॥
હે ભાઈ! શા માટે કોઈ નાચતું ફરે? નાચવા માટે શા માટે કોઈ પગ ફેલાવે? શા માટે કોઈ હાથ ફેલાવે?
ਹਾਥ ਪਾਵ ਪਸਾਰਤ ਬਿਲਮੁ ਤਿਲੁ ਲਾਗੈ ਤਬ ਲਗੁ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਰਾਮ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਰੈ ॥੩॥
આ હાથ-પગને ફેલાવવામાં પણ થોડો ઘણો સમય તો લાગે જ છે. મારુ મન તો તેટલો સમય પણ પરમાત્માને હૃદયમાં વસાવતો રહેશે ॥૩॥
ਕਬ ਕੋਊ ਲੋਗਨ ਕਉ ਪਤੀਆਵੈ ਲੋਕਿ ਪਤੀਣੈ ਨਾ ਪਤਿ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! પોતાને ભક્ત જાહેર કરવા માટે શા માટે કોઈ વિશ્વાસ આપતો ફરે? જો લોકોને સંતોષ મળી પણ જાય તો પણ પ્રભુ-ઓટલાથી આદર મળશે નહિ.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਹਿਰਦੈ ਸਦ ਧਿਆਵਹੁ ਤਾ ਜੈ ਜੈ ਕਰੇ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥੪॥੧੦॥੬੨॥
દાસ નાનક કહે છે, હે ભાઈ! હંમેશા પોતાના હૃદયમાં પરમાત્માને સ્મરણ કરતો રહે આ રીતે દરેક જીવ આદર-સત્કાર કરે છે ॥૪॥૧૦॥૬૨॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੪ ॥
આશા મહેલ ૪॥
ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲੀਐ ਹਰਿ ਸਾਧੂ ਮਿਲਿ ਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥
હે વીર! પ્રભુની ગુરુની સાધુ-સંગતમાં મળવું જોઈએ. હે વીર! સંગતિમાં મળીને પરમાત્માના ગુણ ગાતો રહે.
ਗਿਆਨ ਰਤਨੁ ਬਲਿਆ ਘਟਿ ਚਾਨਣੁ ਅਗਿਆਨੁ ਅੰਧੇਰਾ ਜਾਇ ॥੧॥
જે મનુષ્ય પ્રભુના ગુણ ગાય છે તેની અંદર ગુરુના બક્ષેલ જ્ઞાનનો રત્ન ચમકી ઉઠે છે તેના હૃદયમાં આધ્યાત્મિક પ્રકાશ થઈ જાય છે તેની અંદરથી અજ્ઞાનતાનો અંધકાર દૂર થઈ જાય છે ॥૧॥
ਹਰਿ ਜਨ ਨਾਚਹੁ ਹਰਿ ਹਰਿ ਧਿਆਇ ॥
હે હરિના સેવકો! પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કરી-કરીને નાચો નામ સ્મરણ કરો-આ જ નાચ નાચો. સ્મરણ કરો મન નાચી ઊઠશે મનની લાગણી ભરપૂર થઈ જશે.
ਐਸੇ ਸੰਤ ਮਿਲਹਿ ਮੇਰੇ ਭਾਈ ਹਮ ਜਨ ਕੇ ਧੋਵਹ ਪਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે વીર! જો મને આવા સંત-જન મળી જાય તો હું તેના પગ ધોઉં. ॥૧॥વિરામ॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਪਹੁ ਮਨ ਮੇਰੇ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥
હે મન! દરરોજ પરમાત્માના ચરણોમાં ધ્યાન જોડીને પરમાત્માનું નામ જપ્યા કર.
ਜੋ ਇਛਹੁ ਸੋਈ ਫਲੁ ਪਾਵਹੁ ਫਿਰਿ ਭੂਖ ਨ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥੨॥
જે ફળની ઇચ્છા કરીશ તે જ ફળ પ્રાપ્ત થશે અને બીજીવાર તને માયાની ભૂખ લાગશે નહીં ॥૨॥
ਆਪੇ ਹਰਿ ਅਪਰੰਪਰੁ ਕਰਤਾ ਹਰਿ ਆਪੇ ਬੋਲਿ ਬੁਲਾਇ ॥
પરંતુ સ્મરણ કરવું જીવન પોતાના વશની વાત નથી વિધાતા અનંત પરમાત્મા પોતે જ બધા જીવોમાં વ્યાપક થઈને બોલે છે અને પોતે જ જીવોને બોલવા માટે પ્રેરે છે.
ਸੇਈ ਸੰਤ ਭਲੇ ਤੁਧੁ ਭਾਵਹਿ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹ ਕੀ ਪਤਿ ਪਾਵਹਿ ਥਾਇ ॥੩॥
હે પ્રભુ! તે જ મનુષ્ય સારા સંત જન છે જે તને પ્રેમાળ લાગે છે જેની ઈજ્જત તારા ઓટલા પર સ્વીકાર થાય છે ॥૩॥
ਨਾਨਕੁ ਆਖਿ ਨ ਰਾਜੈ ਹਰਿ ਗੁਣ ਜਿਉ ਆਖੈ ਤਿਉ ਸੁਖੁ ਪਾਇ ॥
હે ભાઈ! પ્રભુનો દાસ નાનક પરમાત્માના ગુણ વ્યક્ત કરી-કરીને થાકતો નથી જેમ-જેમ નાનક તેની મહિમા કરે છે તેમ-તેમ આધ્યાત્મિક આનંદ મેળવે છે.
ਭਗਤਿ ਭੰਡਾਰ ਦੀਏ ਹਰਿ ਅਪੁਨੇ ਗੁਣ ਗਾਹਕੁ ਵਣਜਿ ਲੈ ਜਾਇ ॥੪॥੧੧॥੬੩॥
હે ભાઈ! પરમાત્માએ જીવોને પોતાની ભક્તિનો ખજાનો દીધેલો છે પરંતુ આ ગુણોનો ગ્રાહક જ ખરીદીને આ જગતથી પોતાની સાથે લઇ જાય છે ॥૪॥૧૧॥૬૩॥