Page 359
ਆਸਾ ਘਰੁ ੫ ਮਹਲਾ ੧
આશા ઘર ૫ મહેલ ૧
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਭੀਤਰਿ ਪੰਚ ਗੁਪਤ ਮਨਿ ਵਾਸੇ ॥
મારા મનમાં ધૂર અંદર પાંચ વિકાર કામાદિક છુપાયેલ છે
ਥਿਰੁ ਨ ਰਹਹਿ ਜੈਸੇ ਭਵਹਿ ਉਦਾਸੇ ॥੧॥
તે બેચેન ડરેલ ભાગતા ફરે છે ના તે પોતે ટકે છે ના મારા મનને ટકવા દે છે ॥૧॥
ਮਨੁ ਮੇਰਾ ਦਇਆਲ ਸੇਤੀ ਥਿਰੁ ਨ ਰਹੈ ॥
મારુ મન દયાળુ પરમાત્માની યાદમાં જોડાતું નથી.
ਲੋਭੀ ਕਪਟੀ ਪਾਪੀ ਪਾਖੰਡੀ ਮਾਇਆ ਅਧਿਕ ਲਗੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આ પર માયાએ ખુબ દબાવ નાખેલ છે. આ લોભી-કપટી-પાપી-પાખંડી બનેલ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਫੂਲ ਮਾਲਾ ਗਲਿ ਪਹਿਰਉਗੀ ਹਾਰੋ ॥
મારુ શરીર તે નારીની જેમ પોતાના શણગારની ઉમંગમાં જ રહે છે જે પોતાના પતિની રાહ જોઈ રહી છે અને કહે છે, હું પોતાના ગળામાં ફૂલોની માળા નાખીશ ફુલોનો હાર નાખીશ.
ਮਿਲੈਗਾ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਤਬ ਕਰਉਗੀ ਸੀਗਾਰੋ ॥੨॥
મારો પતિ મળશે તો હું શણગાર કરીશ ॥૨॥
ਪੰਚ ਸਖੀ ਹਮ ਏਕੁ ਭਤਾਰੋ ॥
મારી પાંચેય સહેલીઓ પણ જેની જીવાત્મા જ પતિ છે
ਪੇਡਿ ਲਗੀ ਹੈ ਜੀਅੜਾ ਚਾਲਣਹਾਰੋ ॥੩॥
જીવાત્માની મદદ કરવા કરતાં શરીરના ભોગમાં જ લાગેલી છે તેને તો યાદ જ નથી કે આ શરીરથી જીવાત્મા અલગ થઇ જવાની છે જીવાત્માને ચાલ્યું જવાનું છે ॥૩॥
ਪੰਚ ਸਖੀ ਮਿਲਿ ਰੁਦਨੁ ਕਰੇਹਾ ॥
અંતે અલગ થવાનો સમય આવી જાય છે પાંચેય સહેલીઓ મળીને ફક્ત રોવે જ છે
ਸਾਹੁ ਪਜੂਤਾ ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਲੇਖਾ ਦੇਹਾ ॥੪॥੧॥੩੪॥
નાનક કહે છે, કે જીવાત્મા એકલી જ લેખ દેવા માટે પકડવામાં આવે છે ॥૪॥૧॥૩૪॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਆਸਾ ਘਰੁ ੬ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા ઘર ૬ મહેલ ૧॥
ਮਨੁ ਮੋਤੀ ਜੇ ਗਹਣਾ ਹੋਵੈ ਪਉਣੁ ਹੋਵੈ ਸੂਤ ਧਾਰੀ ॥
જો જીવ-સ્ત્રી પોતાના મનને સાચા મોતી જેવું ઘરેણું બનાવી લે મોતીઓની માળા બનાવવા માટે દોરાની જરૂર પડે છે
ਖਿਮਾ ਸੀਗਾਰੁ ਕਾਮਣਿ ਤਨਿ ਪਹਿਰੈ ਰਾਵੈ ਲਾਲ ਪਿਆਰੀ ॥੧॥
જો શ્વાસ- શ્વાસનું સ્મરણ મોતી પરોવવા માટે દોરો બને જો દુનિયાનો અતિરેક સહી લેનારના સ્વભાવને જીવ-સ્ત્રી શણગાર બનાવીને પોતાના શરીર પર પહેરી લે તો પતિ-પ્રભુની પ્રેમાળ થઈને તેને મળી જાય છે ॥૧॥
ਲਾਲ ਬਹੁ ਗੁਣਿ ਕਾਮਣਿ ਮੋਹੀ ॥
હે બહુગુણી પ્રભુ! જે જીવ-સ્ત્રી તારા ગુણોમાં ધ્યાન જોડે છે
ਤੇਰੇ ਗੁਣ ਹੋਹਿ ਨ ਅਵਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેને તારા વાળા ગુણ કોઈ બીજામાં દેખાઈ દેતા નથી તે તને ભૂલીને કોઈ બીજી તરફ પ્રીતિ જોડતો નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਹਾਰੁ ਕੰਠਿ ਲੇ ਪਹਿਰੈ ਦਾਮੋਦਰੁ ਦੰਤੁ ਲੇਈ ॥
જો જીવ-સ્ત્રી પરમાત્માની દરેક સમય યાદને હાર બનાવીને પોતાના ગળામાં નાખી લે જો પ્રભુ સ્મરણને દાંતોને દંદાસાની જેમ પ્રયોગ કરે
ਕਰ ਕਰਿ ਕਰਤਾ ਕੰਗਨ ਪਹਿਰੈ ਇਨ ਬਿਧਿ ਚਿਤੁ ਧਰੇਈ ॥੨॥
જો કર્તારની ભક્તિ-સેવાને બંગડી બનાવીને હાથોમાં પહેરી લે તો આ રીતે તેનું ચિત્ત પ્રભુ-ચરણોમાં ટકી રહે છે ॥૨॥
ਮਧੁਸੂਦਨੁ ਕਰ ਮੁੰਦਰੀ ਪਹਿਰੈ ਪਰਮੇਸਰੁ ਪਟੁ ਲੇਈ ॥
જો જીવ-સ્ત્રી હરિ-ભજનની વીંટી બનાવીને હાથની આંગળીમાં પહેરી લે પ્રભુ નામના આશરાથી પોતાની ઈજ્જતનો રક્ષક રેશમી કપડાને બનાવે
ਧੀਰਜੁ ਧੜੀ ਬੰਧਾਵੈ ਕਾਮਣਿ ਸ੍ਰੀਰੰਗੁ ਸੁਰਮਾ ਦੇਈ ॥੩॥
નામ જપવાની કૃપાથી પ્રાપ્તની ગંભીરતાને પટ્ટીઓ સજાવવા માટે વર્તે લક્ષ્મી-પતિ પ્રભુના નામનો આંખોમાં સુરમો લગાવે ॥૩॥
ਮਨ ਮੰਦਰਿ ਜੇ ਦੀਪਕੁ ਜਾਲੇ ਕਾਇਆ ਸੇਜ ਕਰੇਈ ॥
જો જીવ-સ્ત્રી પોતાના મનના મહેલમાં જ્ઞાનનો દીવો જગાવે હૃદયને પ્રભુ-મેળાપ માટે પથારી બનાવે
ਗਿਆਨ ਰਾਉ ਜਬ ਸੇਜੈ ਆਵੈ ਤ ਨਾਨਕ ਭੋਗੁ ਕਰੇਈ ॥੪॥੧॥੩੫॥
હે નાનક! તેના આ બધા આધ્યાત્મિક શણગાર પર પ્રસન્ન થઈને જ્યારે જ્ઞાન-દાતા પ્રભુ તેની હૃદય-પથારી પર પ્રગટ થાય છે તો તેને પોતાની સાથે મળાવી લે છે ॥૪॥૧॥૩૫॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਕੀਤਾ ਹੋਵੈ ਕਰੇ ਕਰਾਇਆ ਤਿਸੁ ਕਿਆ ਕਹੀਐ ਭਾਈ ॥
પરંતુ હે ભાઈ! જીવના હાથમાં પણ શું? જીવ તે જ કંઈક કરે છે જે પરમાત્મા તેનાથી કરાવે છે.
ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰਣਾ ਸੋ ਕਰਿ ਰਹਿਆ ਕੀਤੇ ਕਿਆ ਚਤੁਰਾਈ ॥੧॥
જીવની કોઈ શાણપણ કામ આવતી નથી જે કાંઈ અકાળ-પુરખ કરવા ઈચ્છે છે તે જ કરી રહ્યો છે ॥૧॥
ਤੇਰਾ ਹੁਕਮੁ ਭਲਾ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ॥
હે પભુ! જે જીવ તને સારો લાગે છે તેને તારી રજા મીઠી લાગવા લાગે છે.
ਨਾਨਕ ਤਾ ਕਉ ਮਿਲੈ ਵਡਾਈ ਸਾਚੇ ਨਾਮਿ ਸਮਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેથી હે નાનક! પ્રભુના ઓટલાથી તે જીવને આદર મળે છે જે તેની રજામાં રહીને તે હંમેશા-સ્થિર માલિકના નામમાં લીન રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਕਿਰਤੁ ਪਇਆ ਪਰਵਾਣਾ ਲਿਖਿਆ ਬਾਹੁੜਿ ਹੁਕਮੁ ਨ ਹੋਈ ॥
અમારા જન્મ-જન્માંતરોના કરેલ કામોના સંસ્કારોનો સમૂહ જે અમારા મનમાં રહી ગયા હોય છે તેના અનુસાર અમારી જીવન-રાહદારી લખાય ગયેલી હોય છે તેની વિરુદ્ધ જોર ચાલી શકતું નથી.
ਜੈਸਾ ਲਿਖਿਆ ਤੈਸਾ ਪੜਿਆ ਮੇਟਿ ਨ ਸਕੈ ਕੋਈ ॥੨॥
પછી જે રીતનો તે જીવન-લેખ લખેલ છે તેના અનુસાર જીવન-યાત્રા બનતી ચાલી આવે છે કોઈ તે લકીરોને પોતાના પ્રયત્નોથી મિટાવી શકતું નથી તેને મિટાવવાનો એક માત્ર ઉપાય છે: રજામાં ચાલીને મહિમા કરતી રહેવી ॥૨॥
ਜੇ ਕੋ ਦਰਗਹ ਬਹੁਤਾ ਬੋਲੈ ਨਾਉ ਪਵੈ ਬਾਜਾਰੀ ॥
જો કોઈ જીવ આ ધૂરથી લખેલ હુકમની વિરુદ્ધ ખુબ વાંધા કરવામાં આવે હુકમ અનુસાર ચાલવાની વિધિ શીખે નહીં તેનું કંઈ સંવરતું નથી ઉલટાનું તેનું નામ બડબોલા જ પડી શકે છે.
ਸਤਰੰਜ ਬਾਜੀ ਪਕੈ ਨਾਹੀ ਕਚੀ ਆਵੈ ਸਾਰੀ ॥੩॥
જીવનની રમત ચોપાટની રમત જેવી છે રજાની વિરુદ્ધ ચાલવાથી અને ખોટી વાતો કરવાથી આ રમત જીતી શકાશે નહીં નર્દ કાચી જ રહે છે પહોંચતી ફક્ત ત્યાં જ છે જે પહોંચનાર ઘરમાં જઈ પહોંચે છે ॥૩॥
ਨਾ ਕੋ ਪੜਿਆ ਪੰਡਿਤੁ ਬੀਨਾ ਨਾ ਕੋ ਮੂਰਖੁ ਮੰਦਾ ॥
આ રસ્તામાં ના કોઈ વિદ્વાન પંડિત શાણો કહેવામાં આવે છે ના કોઈ અભણ મૂર્ખ ખરાબ માનવામાં આવે છે જીવનના સાચા રસ્તામાં ના નીરી વિદ્વતા સફળતાનો ઉપાય છે ન નિરક્ષરતા માટે અસફળતા જરૂરી છે.
ਬੰਦੀ ਅੰਦਰਿ ਸਿਫਤਿ ਕਰਾਏ ਤਾ ਕਉ ਕਹੀਐ ਬੰਦਾ ॥੪॥੨॥੩੬॥
તે જીવ સાથી કહેવડાવી શકે છે જેને પ્રભુ પોતાની રજામાં રાખીને તેનાથી પોતાની મહિમા કરાવે છે ॥૪॥૨॥૩૬॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਮਨੈ ਮਹਿ ਮੁੰਦ੍ਰਾ ਖਿੰਥਾ ਖਿਮਾ ਹਢਾਵਉ ॥
હે જોગી! ગુરુના શબ્દ મેં પોતાના મનમાં ટકાવેલ છે આ છે કુંડળ જે મેં કાનોમાં જ નહીં મનમાં નાખેલ છે. હું ક્ષમાનો સ્વભાવ પાક્કો કરી રહ્યો છું આ હું પોટલી પહેરું છું.
ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰੈ ਭਲਾ ਕਰਿ ਮਾਨਉ ਸਹਜ ਜੋਗ ਨਿਧਿ ਪਾਵਉ ॥੧॥
જે કાંઈ પરમાત્મા કરે છે તેને હું જીવોના સારા માટે જ માનું છું આ રીતે મારુ મન ડોલવાથી બચેલું રહે છે આ છે યોગ-સાધનાનો ખજાનો જે હું એકત્રિત કરી રહ્યો છું ॥૧॥