ଶିଖ୍ମାନେ ଗୁରୁ ଗ୍ରନ୍ଥ ସାହିବ ଜୀଙ୍କୁ ଚିରନ୍ତନ ଜୀବନ୍ତ ଗୁରୁ ଏବଂ ଶିଖ୍ ଧର୍ମର ମୁଖ୍ଯ଼ ପବିତ୍ର ଗ୍ରନ୍ଥ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରନ୍ତି | ପଞ୍ଚମ ଶିଖ ଗୁରୁ, ଗୁରୁ ଅର୍ଜନ, 1604 ମସିହାରେ ଏହାର ଉତ୍ପତ୍ତିକୁ ଏକତ୍ର କରିଥିଲେ। ଏହା ଶିଖ ଗୁରୁଙ୍କ ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ଧାର୍ମିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମିର ଅନେକ ସନ୍ଥଙ୍କ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ମିଶ୍ରଣ ଯାହା ସାର୍ବଜନୀନ ଭାଇଚାରା ଏବଂ ଆଧ୍ଯ଼ାତ୍ମିକ ଜ୍ଞାନର ବାର୍ତ୍ତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ |
“ଗୁରୁ ଗ୍ରନ୍ଥ ସାହିବ ଜୀଙ୍କ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ଯ଼ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲାଃ ଏହାର ସଂଗଠନ 1,430 ପୃଷ୍ଠାରେ ଅଙ୍ଗସ୍ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା, ଗୁରୁମୁଖୀ ଲିପିରେ ଲେଖାଯାଇଛି, 31 ଟି ରାଗ (ସଂଗୀତ ପଦକ୍ଷେପ) ରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି ଯେଉଁଥିରେ ଭଜନଗୁଡିକ ବର୍ଗୀକୃତ |”
ବିଷଯ଼ବସ୍ତୁଃ ଛଅ ଜଣ ଶିଖ ଗୁରୁ (ଗୁରୁ ନାନକ, ଗୁରୁ ଅର୍ଜନ, ଗୁରୁ ତେଗ ବାହାଦୂର) ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ତିନି ହଜାର ଆଠ ଶହ ଚାରି ଭଜନ କିମ୍ବା (ଶବଦ) କବୀର, ରବିଦାସ, ଶେଖ ଫରିଦଙ୍କ ପରି ଅନ୍ଯ଼ ତିରିଶ ଜଣ ସନ୍ଥ ଏବଂ କବି ବିଭିନ୍ନ ବିଷଯ଼ ଉପରେ ଈଶ୍ୱରୀଯ଼ତା ଠାରୁ ଧ୍ଯ଼ାନ ପର୍ଯ୍ଯ଼ନ୍ତ; ନୈତିକତା ନୈତିକତା ତଥା ଜାତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ଅସ୍ପୃଶ୍ଯ଼ତା ପରି କ୍ଷତିକାରକ ସାମାଜିକ ଅଭ୍ଯ଼ାସ ସହିତ ଜଡିତ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସୀ ବିଶ୍ୱାସକୁ ଦୂର କରିବା |
ਮੁਇਆ ਜਿਤੁ ਘਰਿ ਜਾਈਐ ਤਿਤੁ ਜੀਵਦਿਆ ਮਰੁ ਮਾਰਿ ॥
ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଯେଉଁ ଯମ ଘରକୁ ଯିବାକୁ ପଡେ, ଜୀବିତ ରହିବା ସମୟରେ ନାମ ସ୍ମରଣ ଦ୍ଵାରା ସେହି ଯମକୁ କାହିଁକି ମାରିଦେବା ନାହିଁ?
ਫਾਹੀ ਫਾਥੇ ਮਿਰਗ ਜਿਉ ਦੂਖੁ ਘਣੋ ਨਿਤ ਰੋਇ ॥੨॥
ଏପରି ଜୀବର ଦଶା ଜାଲରେ ଫସିଥିବା ମୃଗ ସମାନ ହୋଇଥାଏ, ସେ ପ୍ରତିଦିନ ଗହନ ଦୁଃଖକୁ ସହ୍ୟ କରି ରୋଦନ କରିଥାଏ॥2॥
ਲੇਖਾ ਇਕੋ ਆਵਹੁ ਜਾਹੁ ॥੧॥
ସବୁ ଜୀବଙ୍କ କର୍ମର ନିର୍ଣ୍ଣାୟର ନିୟମ ଏକ ହିଁ ଅଟେ, ଯାହା ଅନୁସାରେ ସେ ଜନ୍ମ-ମୃତ୍ୟୁ ଚକ୍ରରେ ରହିଥାଏ।॥1॥
ਸਚਿ ਮਿਲੇ ਸੇ ਨ ਵਿਛੁੜਹਿ ਤਿਨ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ਹੋਇ ॥੧॥
ଯେତେବେଳେ ଜୀବ ସତ୍ୟ ସ୍ୱରୂପ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କ ସାଥିରେ ମିଳନ କରେ, ସେତେବେଳେ ପୁଣି ତାଙ୍କରି ଠାରୁ କେବେ ଦୂର ହୁଏ ନାହିଁ, କାରଣ ତାଙ୍କରି ଆତ୍ମ-ସ୍ଵରୂପରେ ନିବାସ ହୋଇଯାଏ॥1॥
ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਤਰਸਦੇ ਜਿਸੁ ਮੇਲੇ ਸੋ ਮਿਲੈ ਹਰਿ ਆਇ ॥
ଚଉରାଅଶି ଲକ୍ଷ ଯୋନିର ଜୀବ ଅର୍ଥାତ ସୃଷ୍ଟିର ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ସେହି ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ମିଲନ ପାଇଁ ବ୍ୟାକୁଳ ଅଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଯାହାକୁ ସେ ସ୍ଵୟଂ ଦୟା ଦୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି, ସେ ହିଁ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଠାରେ ମିଳନ ହୋଇପାରେ।
ਮਨਮੁਖ ਅੰਧ ਨ ਚੇਤਹੀ ਡੂਬਿ ਮੁਏ ਬਿਨੁ ਪਾਣੀ ॥੧॥
ଏପରି ଜୀବ ଅଜ୍ଞାନ ହୋଇ ସେହି ପରମାତ୍ମାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରେ ନାହିଁ ଆଉ ସେ ମାୟାରେ ଗ୍ରାସ ହୋଇ ବିକାର ରୂପୀ ସାଗରରେ ବୁଡି ମରେ॥1॥
ਭਾਈ ਰੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੂਝੈ ਕੋਇ ॥
ହେ ଜୀବ! ଗୁରୁମୁଖ ହୋଇ କୌଣସି ବିରଳ ହିଁ ଏହି ଭେଦକୁ ଜାଣିପାରେ।
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਪਛਾਣੀਐ ਦੁਖੁ ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਗਵਾਇ ॥
ଗୁରୁଙ୍କ ଉପଦେଶ ଜାଣି ହିଁ କଷ୍ଟଦାୟକ ଅହଂକାରକୁ ହୃଦୟରୁ ବାହାର କରାଯାଇପାରେ।
ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਸਹਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵਹਿ ਤਾ ਸੁਖ ਲਹਹਿ ਮਹਲੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ସେତେବେଳେ ହିଁ ନିଜ ସ୍ଵରୂପରେ ରହି ନାମାମୃତ ପାନ କରିପାରିବ ତଥା ସୁଖ ଧାମକୁ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବ॥1॥ରୁହ॥
ਜਿਉ ਬੋਲਾਏ ਤਿਉ ਬੋਲੀਐ ਜਾ ਆਪਿ ਬੁਲਾਏ ਸੋਇ ॥
ପରଂବ୍ରହ୍ମ ଯେପରି ପ୍ରାଣୀକୁ ସ୍ଵୟଂ କହନ୍ତି, ପ୍ରାଣୀ ସେପରି ହିଁ କହେ।
