તેમા રહેલા ભજનોને રાગો અથવા સંગીતનાં માપદંડો અનુસાર સંકલિત કરવામાં આવ્યા છે અને તે તીવ્ર આધ્યાત્મિક સંદેશાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તે માણસને નૈતિક જીવનશૈલી અને સામાજિક બંધારણ વિશે માર્ગદર્શન આપે છે અને કેવી રીતે આધ્યાત્મિક મુક્તિ મેળવવી તે શીખવે છે. તેથી, તે માત્ર ધાર્મિક પુસ્તક નથી પરંતુ વિશ્વભરના સીખોને પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન આપે છે.
ગુરુ ગ્રંથ સાહિબ 1,430 પૃષ્ઠોનો સમાવેશ કરે છે અને તે વિષયોની વિશાળ શ્રેણીને આવરી લે છે, જેમાં ભગવાનની પ્રકૃતિ, સત્ય જીવનનું મહત્વ, ભગવાનના નામ પર ધ્યાનનું મૂલ્ય અને અંધશ્રદ્ધા અને ધાર્મિક વિધિઓનો અસ્વીકાર શામેલ છે.
ਇਕਨਾ ਮੇਲਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਹਲਿ ਬੁਲਾਏ ਇਕਿ ਭਰਮਿ ਭੂਲੇ ਫਿਰਦਿਆ ॥
પરમાત્મા ઘણા જીવોને સદ્દગુરુથી મળાવીને તેને પોતાના દરબારમાં બોલાવી લે છે પરંતુ જીવ દુવિધામાં ફસાઈને ભટકે છે
ਸੰਤ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਤਰੇ ਭਵਜਲੁ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਪਾਇਆ ॥
સંતોની અપાર કૃપાથી તે ભયાનક સંસાર-સાગરથી તરી જાય છે તથા જે તેના માટે પરમાત્માએ શરૂઆતથી લખેલા હોય છે તેને પ્રાપ્ત થઈ જાય છે
ਸੰਤਹ ਸੰਗਿ ਮਿਲੈ ਜਪਿ ਪੂਰਨ ਕਾਮਾ ਰਾਮ ॥
સંતજનોની સભામાં જ પરમેશ્વર મળે છે અને તેની આરાધના કરવાથી બધા કાર્ય પૂર્ણ થઈ જાય છે
ਬਿਲਲਾਹਿ ਕੇਤੇ ਮਹਾ ਮੋਹਨ ਬਿਨੁ ਨਾਮ ਹਰਿ ਕੇ ਸੁਖੁ ਨਹੀ ॥
કેટલાય જીવ મહામોહિની માયા માટે રોતા-પુકારતા રહે છે પરંતુ હરિના અમૂલ્ય નામથી વધારે કોઈ સુખ નથી
ਚਰਣ ਕਰ ਦੇਖਤ ਸੁਣਿ ਥਕੇ ਦਿਹ ਮੁਕੇ ਨੇੜੈ ਆਏ ॥
તેના હાથ, પગ, આંખ, કાન થાકી ગયા છે તેના જીવનના દિવસ સમાપ્ત થઈ ગયા છે અને મૃત્યુ નજીક આવી ગઈ છે
ਮਨਮੁਖ ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਹੈ ਨਾਮਿ ਨ ਲਗੋ ਪਿਆਰੁ ॥
સ્વેચ્છાચારી મનુષ્ય માયાના મોહમાં લીન છે, જેના કારણે તે પરમાત્માના નામથી પ્રેમ લગાડતા નથી.
ਘਟਿ ਵਸਹਿ ਚਰਣਾਰਬਿੰਦ ਰਸਨਾ ਜਪੈ ਗੁਪਾਲ ॥
જે મનુષ્યના અંતરમાં પરમાત્માના સુંદર ચરણ કમળ વસે છે અને તેની જીભ ગોપાલને જપે છે.
ਗਿਆਨੀ ਹੋਇ ਸੁ ਚੇਤੰਨੁ ਹੋਇ ਅਗਿਆਨੀ ਅੰਧੁ ਕਮਾਇ ॥
પછી આગળ પરલોકમાં પહોંચીને શું કરીશ? જે મનુષ્ય જ્ઞાનવાન છે, તે ચેતન હોય છે પરંતુ અજ્ઞાની મનુષ્ય અંધ કર્મોમાં જ સક્રિય રહે છે.
ਅੰਮਾਲੀ ਹਉ ਖਰੀ ਸੁਚਜੀ ਤੈ ਸਹ ਏਕਿ ਨ ਭਾਵਾ ॥
હે બહેનપણી! પોતાની બાજુથી તો હું ખૂબ જ શુભ આચરણવાળી છું પરંતુ મારા તે પતિ-પરમેશ્વરને મારુ એક પણ શુભ કર્મ સારું લાગતું નથી.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਨਕ ਪਰਵਾਰੈ ਸਾਧਾਰੁ ॥੪॥੬॥
હે નાનક! ગુરુમુખ પોતાની વંશાવલીનો પણ ઉદ્ધાર કરી લે છે ॥૪॥૬॥
