ગુરુ ગ્રંથ સાહિબ ગુરમુખી લિપિમાં શબદો (હાઇમ્સ)ની રચના છે, પ્રાથમિક રીતે પંજાબીમાં, અને બ્રજ ભાષા અને સંસ્કૃતિ જેવી કેટલીક અન્ય ભારતીય ભાષાઓમાં પણ થોડા હાઇમ્સ છે. આમ ગુરુ નાનક દેવ, સિખધર્મના સ્થાપક, અને અન્ય ભક્તિ આંદોલન સંતો અને દસ સિખ ગુરુઓ સુધી લખાયેલા લેખનો રચનાત્મક છે, જે સાધારણતઃ રાગોમાં વ્યવસ્થિત છે, જેમણે પદો નામથી વિભાજિત થાય છે.
ગુરુ ગ્રંથ સાહિબ 1,430 પૃષ્ઠોનો સમાવેશ કરે છે અને તે વિષયોની વિશાળ શ્રેણીને આવરી લે છે, જેમાં ભગવાનની પ્રકૃતિ, સત્ય જીવનનું મહત્વ, ભગવાનના નામ પર ધ્યાનનું મૂલ્ય અને અંધશ્રદ્ધા અને ધાર્મિક વિધિઓનો અસ્વીકાર શામેલ છે.
ਆਂਧੀ ਪਾਛੇ ਜੋ ਜਲੁ ਬਰਖੈ ਤਿਹਿ ਤੇਰਾ ਜਨੁ ਭੀਨਾਂ ॥
કબીર કહે છે, જ્ઞાનના અંધારા પાછળ જે ‘નામ’ નો વરસાદ થાય છે તેમાં હે પ્રભુ! તારી ભક્તિ કરનાર તારો ભક્ત પલળી જાય છે.
ਤਾ ਸੋਹਾਗਣਿ ਜਾਣੀਐ ਗੁਰ ਸਬਦੁ ਬੀਚਾਰੇ ॥੩॥
તેની કૃપાથી જીવ-સ્ત્રી હવે ગુરુના શબ્દને વિચારે છે તો તે પતિવાળી સમજવામાં આવે છે ॥૩॥
ਮਰਕਟ ਮੁਸਟੀ ਅਨਾਜ ਕੀ ਮਨ ਬਉਰਾ ਰੇ ਲੀਨੀ ਹਾਥੁ ਪਸਾਰਿ ॥
હે વૈરાગી મન! વાંદરાએ હાથ ફેલાવીને દાણાની મુઠ્ઠી ભરી લીધી અને તેને ડર પડી ગયો કે કેદમાંથી કેવી રીતે નીકળે.
ਉਰ ਨ ਭੀਜੈ ਪਗੁ ਨਾ ਖਿਸੈ ਹਰਿ ਦਰਸਨ ਕੀ ਆਸਾ ॥੧॥
રાહ જોઈને તેનું દિલ ભરતું નથી પગ ખિસકતા નથી આ રીતની હાલત થાય છે તે વિરહ ભરેલ જીવડાંની જેને પ્રભુના દર્શનની રાહ હોય છે ॥૧॥
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਗੁਰ ਭੇਟਿ ਮਹਾ ਸੁਖ ਭ੍ਰਮਤ ਰਹੇ ਮਨੁ ਮਾਨਾਨਾਂ ॥੪॥੨੩॥੭੪॥
કબીર કહે છે, સદ્દગુરૂના મળીને ઊંચું સુખ પ્રાપ્ત થાય છે ભટકણ સમાપ્ત થઇ જાય છે અને મન પ્રભુમાં રચાઈ જાય છે ॥૪॥૨૩॥૭૪॥
ਬੰਦਕ ਹੋਇ ਬੰਧ ਸੁਧਿ ਲਹੈ ॥੨੯॥
તે પ્રભુના ઓટલાનો સ્તુતિ કરવાવાળો બનીને માયાના મોહની સાંકળનો તફાવત મેળવી લે છે અને આના કપટમાં આવતો નથી ॥૨૯॥
ਦਸਮੀ ਦਹ ਦਿਸ ਹੋਇ ਅਨੰਦ ॥
આવા પરમાત્માની સાથે મેળ હોવાથી આખા સંસારમાં જ મનુષ્ય માટે આનંદ જ આનંદ હોય છે
ਮੈ ਰਾਮ ਨਾਮ ਧਨੁ ਲਾਦਿਆ ਬਿਖੁ ਲਾਦੀ ਸੰਸਾਰਿ ॥੨॥
પ્રભુની કૃપાથી મેં પ્રભુના નામનો સૌદો લાદ્યો છે પરંતુ સંસારે આધ્યાત્મિક મૃત્યુ લાવનાર માયારૂપી ઝેરનો વ્યાપાર કર્યો છે ॥૨॥
ਹਰਿ ਆਪੇ ਠਾਕੁਰੁ ਹਰਿ ਆਪੇ ਸੇਵਕੁ ਜੀ ਕਿਆ ਨਾਨਕ ਜੰਤ ਵਿਚਾਰਾ ॥੧॥
તે પ્રભુ જીવોમાં વ્યાપક હોવાને કારણે પોતે જ માલિક છે અને પોતે જ સેવક છે. હે નાનક! જીવ બિચારો શું છે? ॥૧॥
ਦਰਸਨਿ ਦੇਖਿਐ ਦਇਆ ਨ ਹੋਇ ॥
મનુષ્ય એક-બીજાને જોઈને પોતાનો ભાઈ જાણીને તેમની વચ્ચે પ્રેમની ભાવના લાવી રહેતો નથી
