Page 232
ਨਾਮੁ ਨ ਚੇਤਹਿ ਉਪਾਵਣਹਾਰਾ ॥
તે વિધાતા પરમાત્માનું નામ ક્યારેય યાદ કરતા નથી
ਮਰਿ ਜੰਮਹਿ ਫਿਰਿ ਵਾਰੋ ਵਾਰਾ ॥੨॥
તે વારંવાર જગતમાં જન્મે છે, મરે છે, જન્મે છે મરે છે ॥૨॥
ਅੰਧੇ ਗੁਰੂ ਤੇ ਭਰਮੁ ਨ ਜਾਈ ॥
પરંતુ, હે ભાઈ! માયાના મોહમાં પોતે અંધ થયેલ ગુરૂથી શરણ આવેલ સેવકનાં મનની ભટકણ દૂર થઇ શકતી નથી.
ਮੂਲੁ ਛੋਡਿ ਲਾਗੇ ਦੂਜੈ ਭਾਈ ॥
આવા ગુરુની શરણ પડીને તો મનુષ્ય ઉલટાનું જગતના મૂળ કર્તારને છોડીને માયાના મોહમાં ફસાય છે.
ਬਿਖੁ ਕਾ ਮਾਤਾ ਬਿਖੁ ਮਾਹਿ ਸਮਾਈ ॥੩॥
આધ્યાત્મિક મૃત્યુ ઉત્પન્ન કરનાર માયાના ઝેરમાં મસ્ત થયેલ મનુષ્ય તે ઝેરમાં જ મસ્ત રહે છે. ॥૩॥
ਮਾਇਆ ਕਰਿ ਮੂਲੁ ਜੰਤ੍ਰ ਭਰਮਾਏ ॥
અભાગી મનુષ્ય માયાને જીવનને આશરો બનાવીને માયા માટે જ ભટકતા રહે છે,
ਹਰਿ ਜੀਉ ਵਿਸਰਿਆ ਦੂਜੈ ਭਾਏ ॥
માયાના પ્રેમને કારણે તેને પરમાત્મા ભુલાયેલ રહે છે.
ਜਿਸੁ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਸੋ ਪਰਮ ਗਤਿ ਪਾਏ ॥੪॥
પરંતુ, હે ભાઈ! જે મનુષ્ય પર પરમાત્મા કૃપાની નજર કરે છે, તે મનુષ્ય સૌથી ઊંચી આધ્યાત્મિક સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી લે છે, જ્યાં માયાનો મોહ સ્પર્શી નથી શકતો ॥૪॥
ਅੰਤਰਿ ਸਾਚੁ ਬਾਹਰਿ ਸਾਚੁ ਵਰਤਾਏ ॥
ભાઈ! જે મનુષ્ય ગુરુના શરણે પડે છે, ગુરુ તેના હૃદયમાં હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માનો પ્રકાશ કરી દે છે. જગતથી વર્તતા હોવા છતા પણ આખા જગતમાં તેને હંમેશા સ્થિર પ્રભુ દેખાઈ દે છે.
ਸਾਚੁ ਨ ਛਪੈ ਜੇ ਕੋ ਰਖੈ ਛਪਾਏ ॥
જે મનુષ્યની અંદર-બહાર પ્રભુનો પ્રકાશ થઈ જાય, તે જે આ મળેલ દાનને છુપાવીને રાખવાનું પ્રયત્ન કરે, તો પણ હંમેશા સ્થિર પ્રભુનો પ્રકાશ છુપાતો નથી.
ਗਿਆਨੀ ਬੂਝਹਿ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਏ ॥੫॥
પરમાત્માની સાથે ગાઢ સંધિ રાખનાર મનુષ્ય આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને પ્રભુ પ્રેમમાં જોડાઈને આ વાસ્તવિકતાને સમજી લે છે ॥૫॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਾਚਿ ਰਹਿਆ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥
હે ભાઈ! ગુરુના શરણે પડનાર મનુષ્ય હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્મામાં પોતાનું ધ્યાન જોડી રાખે છે,
ਹਉਮੈ ਮਾਇਆ ਸਬਦਿ ਜਲਾਏ ॥
ગુરુના શબ્દની કૃપાથી તે પોતાની અંદરથી અહંકાર અને માયાનો મોહ સળગાવી લે છે.
ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਚਾ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਏ ॥੬॥
આ રીતે હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રેમાળ પ્રભુ તેને પોતાના ચરણોમાં મેળવી રાખે છે ॥૬॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਦਾਤਾ ਸਬਦੁ ਸੁਣਾਏ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માના નામનું દાન દેનાર સદગુરુ જે મનુષ્યને પોતાના શબ્દ સંભળાવે છે,
ਧਾਵਤੁ ਰਾਖੈ ਠਾਕਿ ਰਹਾਏ ॥
તે માયાની પાછળ ભટકતા પોતાના મનને માયાના મોહથી બચાવી લે છે, રોકીને કાબુ કરી લે છે
ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਸੋਝੀ ਪਾਏ ॥੭॥
સંપૂર્ણ ગુરુ પાસેથી તે સમજ મેળવે છે ॥૭॥
ਆਪੇ ਕਰਤਾ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਸਿਰਜਿ ਜਿਨਿ ਗੋਈ ॥
હે ભાઈ! ગુરુના શરણે પડનાર કોઈ દુર્લભ ભાગ્યશાળી મનુષ્ય આ સમજી લે છે
ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਦੂਜਾ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ॥
કે તે પરમાત્મા વગર કોઈ અન્ય હંમેશા સ્થિર રહેનાર નથી જે પોતે જ સર્જક છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੂਝੈ ਕੋਈ ॥੮॥੬॥
નાનક કહે છે,જેને પોતે આ સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરીને પોતે જ અનેક વાર નાશ કરી ॥૮॥૬॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩
ਨਾਮੁ ਅਮੋਲਕੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵੈ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માનું નામ કોઈ પણ મુલ્યમાં મળી નથી શકતું.
ਨਾਮੋ ਸੇਵੇ ਨਾਮਿ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ॥
તે જ મનુષ્ય મેળવે છે જે ગુરુના શરણે પડે છે
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਨਾਮੁ ਰਸਨਾ ਨਿਤ ਗਾਵੈ ॥
તે દરેક સમય નામ જ સ્મરણ કરે છે અને નામથી જ આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકી રહે છે.
ਜਿਸ ਨੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਸੋ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਵੈ ॥੧॥
પરંતુ, તે જ મનુષ્ય હરિ નામનું રસ પીવે છે જેના પર પરમાત્મા પોતે કૃપા કરે છે ॥૧॥
ਅਨਦਿਨੁ ਹਿਰਦੈ ਜਪਉ ਜਗਦੀਸਾ ॥
હે ભાઈ! હું દરેક સમય પોતાના હૃદયમાં જગતના માલિક પરમાત્માનું નામ જપું છું.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵਉ ਪਰਮ ਪਦੁ ਸੂਖਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુના શરણે પડીને મેં સૌથી ઊંચો આધ્યાત્મિક દરજ્જો પ્રાપ્ત કરી લીધો છે, હું આધ્યાત્મિક આનંદ લઇ રહ્યો છું ॥૧॥વિરામ॥
ਹਿਰਦੈ ਸੂਖੁ ਭਇਆ ਪਰਗਾਸੁ ॥
તેની અંદર પ્રકાશ ઉત્પન્ન થઇ જાય છે,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਗਾਵਹਿ ਸਚੁ ਗੁਣਤਾਸੁ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુના શરણે પડીને ગુણોના ખજાના હંમેશા સ્થિર પ્રભુના ગુણ ગાય છે,
ਦਾਸਨਿ ਦਾਸ ਨਿਤ ਹੋਵਹਿ ਦਾਸੁ ॥
તે હંમેશા પરમાત્માનો સેવક બની રહે છે,
ਗ੍ਰਿਹ ਕੁਟੰਬ ਮਹਿ ਸਦਾ ਉਦਾਸੁ ॥੨॥
તે મનુષ્ય ગૃહસ્થ જીવનમાં રહેતા પરિવારમાં રહેતા હોવા છતાં પણ માયાનો મોહથી ઉપરામ રહે છે ॥૨॥
ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੋ ਹੋਈ ॥
હે ભાઈ! કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય જે ગુરુના શરણે પડે છે દુનિયાના કાર્ય-વ્યવહાર કરતો હોવા છતાં માયાનાં બંધનોથી આઝાદ થાય છે,
ਪਰਮ ਪਦਾਰਥੁ ਪਾਵੈ ਸੋਈ ॥
તે જ મનુષ્ય બધા પદાર્થોથી શ્રેષ્ઠ નામ-પદાર્થ પ્રાપ્ત કરે છે,
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਮੇਟੇ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਈ ॥
તે મનુષ્ય પોતાની અંદરથી માયાના ત્રણ ગુણોનો પ્રભાવ મિટાવી લે છે અને પવિત્ર આત્મા બની જાય છે.
ਸਹਜੇ ਸਾਚਿ ਮਿਲੈ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਈ ॥੩॥
આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં હંમેશા સ્થિર પ્રભુના નામ જોડાઈ રહેવાને કારણે તેને તે પ્રભુ મળી જાય છે ॥૩॥
ਮੋਹ ਕੁਟੰਬ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥
હે ભાઈ! તેનો તેના પરિવારથી તે મોહ પ્રેમ નથી રહેતો, જે ત્રિગુણી માયામાં ફસાવે છે.
ਜਾ ਹਿਰਦੈ ਵਸਿਆ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥
તો જયારે કોઈ મનુષ્યના હૃદયમાં તે હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્મા આવી વસે છે,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਨੁ ਬੇਧਿਆ ਅਸਥਿਰੁ ਹੋਇ ॥
ગુરુની શરણ પડીને જે મનુષ્યનું મન પરમાત્માની યાદમાં બંધાય જાય છે અને સ્થિર થઇ જાય છે,
ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ ਬੂਝੈ ਸਚੁ ਸੋਇ ॥੪॥
તે મનુષ્ય પરમાત્માની રજાને ઓળખે છે પરમાત્માના સ્વભાવથી પોતાનો સ્વભાવ મેળવી લે છે, તે મનુષ્ય તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુને સમજી લે છે ॥૪॥
ਤੂੰ ਕਰਤਾ ਮੈ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥
હે ભાઈ! ગુરુની શરણ પડીને જે મનુષ્યનું મન પરમાત્માની યાદમાં નિષેધ થઇ જાય છે, તે આમ પ્રાર્થના કરે છે,
ਤੁਝੁ ਸੇਵੀ ਤੁਝ ਤੇ ਪਤਿ ਹੋਇ ॥
હે પ્રભુ! તું જ જગતને ઉત્પન્ન કરનાર છે, મને તારા વગર કોઈ આશરો નથી દેખાતો, હું હંમેશા તારું જ સ્મરણ કરું છું. મને તારા ઓટલેથી જ ઈજ્જત મળે છે.
ਕਿਰਪਾ ਕਰਹਿ ਗਾਵਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥
જો તું પોતે કૃપા કરે, તો જ હું તારી મહિમા કરી શકું છું.
ਨਾਮ ਰਤਨੁ ਸਭ ਜਗ ਮਹਿ ਲੋਇ ॥੫॥
તારું નામ જ મારા માટે સૌથી શ્રેષ્ઠ પદાર્થ છે, તારું નામ જ જગતમાં આધ્યાત્મિક જીવન માટે પ્રકાશ ઉત્પન્ન કરનાર છે ॥૫॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਬਾਣੀ ਮੀਠੀ ਲਾਗੀ ॥
હે ભાઈ! ગુરુના શરણે પડીને જે મનુષ્યને પરમાત્માની મહિમાની વાણી મીઠી લાગવા લાગે છે,
ਅੰਤਰੁ ਬਿਗਸੈ ਅਨਦਿਨੁ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ॥
તેનું હૃદય ખીલી જાય છે, તેનું ધ્યાન દરેક સમય પ્રભુ ચરણોમાં જોડાયેલ રહે છે.
ਸਹਜੇ ਸਚੁ ਮਿਲਿਆ ਪਰਸਾਦੀ ॥
ગુરુની કૃપાથી આધ્યાત્મિક સ્થિરતા દ્વારા તેને હંમેશા સ્થિર પ્રભુ મળી જાય છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਇਆ ਪੂਰੈ ਵਡਭਾਗੀ ॥੬॥
પરંતુ, હે ભાઈ! ગુરુ સંપૂર્ણ ભાગ્યોથી મોટા ભાગ્યોથી જ મળે છે ॥૬॥
ਹਉਮੈ ਮਮਤਾ ਦੁਰਮਤਿ ਦੁਖ ਨਾਸੁ ॥
હે ભાઈ! જયારે અંદરથી અહંકારનો, લગાવનો, દુર્બુદ્ધિનો, દુઃખોનો નાશ થઇ જાય છે
ਜਬ ਹਿਰਦੈ ਰਾਮ ਨਾਮ ਗੁਣਤਾਸੁ ॥
ત્યારે હૃદયમાં પરમાત્માનું નામ આવી વસે છે ગુણોનો ખજાનો પ્રભુ આવી વસે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੁਧਿ ਪ੍ਰਗਟੀ ਪ੍ਰਭ ਜਾਸੁ ॥
હે ભાઈ! જયારે મનુષ્ય ગુરુના શરણે પડીને પોતાના હૃદયમાં પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કરે છે,
ਜਬ ਹਿਰਦੈ ਰਵਿਆ ਚਰਣ ਨਿਵਾਸੁ ॥੭॥
જ્યારે પ્રભુના ચરણોમાં ટકે છે, પ્રભુની મહિમા સાંભળે છે તો તેની બુદ્ધિ તેજસ્વી થઇ જાય છે ॥૭॥
ਜਿਸੁ ਨਾਮੁ ਦੇਇ ਸੋਈ ਜਨੁ ਪਾਏ ॥
તે જે મનુષ્ય પરમાત્માનું નામ મેળવે છે, જેને પરમાત્મા પોત પોતાનું નામ બક્ષે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੇਲੇ ਆਪੁ ਗਵਾਏ ॥
જે મનુષ્યને ગુરુની શરણ મેળવીને પ્રભુ પોતાની સાથે મેળવે છે, તે મનુષ્ય પોતાની અંદરથી સ્વયં ભાવ દૂર કરી દે છે.
ਹਿਰਦੈ ਸਾਚਾ ਨਾਮੁ ਵਸਾਏ ॥
તે મનુષ્ય પોતાના હૃદયમાં હંમેશા સ્થિર રહેનાર હરિ નામ વસાવે છે.
ਨਾਨਕ ਸਹਜੇ ਸਾਚਿ ਸਮਾਏ ॥੮॥੭॥
હે નાનક! તે મનુષ્ય આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકી રહે છે, હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્મામાં જોડાઈ રહે છે ॥૮॥૭॥
ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ ॥
ગૌરી રાગ મહેલ ૩॥
ਮਨ ਹੀ ਮਨੁ ਸਵਾਰਿਆ ਭੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਇ ॥
તેને પ્રભુના ડર-અદબમાં ટકીને, આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને, પ્રભુ પ્રેમમાં જોડાઇને પોતાના મનને અંતરાત્મામાં જ સુંદર બનાવી લીધું છે,