Page 139
ਸੋਭਾ ਸੁਰਤਿ ਸੁਹਾਵਣੀ ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥੨॥
જે મનુષ્ય એ પ્રભુ સાથે મન જોડ્યું છે. જગતમાં તેની શોભા થાય છે અને તેની સુંદર સમજ થઈ જાય છે ।।૨।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੨ ॥
શ્લોક મહેલ ૨।।
ਅਖੀ ਬਾਝਹੁ ਵੇਖਣਾ ਵਿਣੁ ਕੰਨਾ ਸੁਨਣਾ ॥
જો આંખો વગર જોઈએ, કાન વગર સાંભળીએ
ਪੈਰਾ ਬਾਝਹੁ ਚਲਣਾ ਵਿਣੁ ਹਥਾ ਕਰਣਾ ॥
જો વગર પગે ચાલીએ, જો હાથ વગર કામ કરીએ
ਜੀਭੈ ਬਾਝਹੁ ਬੋਲਣਾ ਇਉ ਜੀਵਤ ਮਰਣਾ ॥
જો જીભ વગર બોલીએ, આવી રીતે જીવતા મરવું છે
ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿ ਕੈ ਤਉ ਖਸਮੈ ਮਿਲਣਾ ॥੧॥
હે નાનક! પતિ પ્રભુ નો હુકમ ઓળખીએ તો જ તેને મળી શકીએ છીએ ।।૧।।
ਮਃ ੨ ॥
મહેલ ૨।।
ਦਿਸੈ ਸੁਣੀਐ ਜਾਣੀਐ ਸਾਉ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
પરમાત્મા કુદરતમાં વસતા દેખાય છે તેની જીવન કવિતા આખી રચના માં સંભળાઈ રહી છે, તેના કામોથી દેખાય છે કે તે કુદર્તીમાં હાજર છે, તો પણ તેના મિલનનો જીવ ને પ્રાપ્ત નથી થતો
ਰੁਹਲਾ ਟੁੰਡਾ ਅੰਧੁਲਾ ਕਿਉ ਗਲਿ ਲਗੈ ਧਾਇ ॥
આમ શા માટે? આ માટે કે પ્રભુને મળવા માટે જીવની પાસે નથી પગ, નથી હાથ, અને આંખો પણ નથી તો આ ભાગીને કેવી રીતે પ્રભુ ના ગળે જઈને લાગે
ਭੈ ਕੇ ਚਰਣ ਕਰ ਭਾਵ ਕੇ ਲੋਇਣ ਸੁਰਤਿ ਕਰੇਇ ॥
જો જીવ પ્રભુના ડરમાં ચાલવાને પોતાના પગ બનાવે, પ્રેમ ના હાથ બનાવે અને પ્રભુની આંખ માં જોડવાને આંખો બનાવે
ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਸਿਆਣੀਏ ਇਵ ਕੰਤ ਮਿਲਾਵਾ ਹੋਇ ॥੨॥
તો નાનક કહે છે, હે સમજુ જીવ સ્ત્રી! આવી રીતે પતિ પ્રભુથી મિલન થાય છે ।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸਦਾ ਸਦਾ ਤੂੰ ਏਕੁ ਹੈ ਤੁਧੁ ਦੂਜਾ ਖੇਲੁ ਰਚਾਇਆ ॥
હે પ્રભુ! તું હંમેશા જ એક પોતે જ પોતે છે આ તારાથી અલગ દેખાતો તમાશો તે પોતે જ બનાવ્યો છે
ਹਉਮੈ ਗਰਬੁ ਉਪਾਇ ਕੈ ਲੋਭੁ ਅੰਤਰਿ ਜੰਤਾ ਪਾਇਆ ॥
તે જીવોની અંદર અહંકાર ઉત્પન્ન કરીને જીવોની અંદર લોભ પણ નાખી દીધો છે
ਜਿਉ ਭਾਵੈ ਤਿਉ ਰਖੁ ਤੂ ਸਭ ਕਰੇ ਤੇਰਾ ਕਰਾਇਆ ॥
આ માટે બધા જ જીવ તારા જ પરોવેલા કાર્ય કરે છે જેમ તને લાગે તેમ તેની રક્ષા કર
ਇਕਨਾ ਬਖਸਹਿ ਮੇਲਿ ਲੈਹਿ ਗੁਰਮਤੀ ਤੁਧੈ ਲਾਇਆ ॥
ઘણા જીવને તું આપે છે અને પોતાના ચરણોમાં જોડી લે છે. ગુરુની શિક્ષામાં તે પોતે જ તેમને લગાડ્યા છે
ਇਕਿ ਖੜੇ ਕਰਹਿ ਤੇਰੀ ਚਾਕਰੀ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਹੋਰੁ ਨ ਭਾਇਆ ॥
આવી રીતે ઘણા જીવ સાવધાન થઈ ને તારી પ્રાર્થના કરે છે તારા નામની યાદ વગર કોઈ બીજું કામ નથી થતું
ਹੋਰੁ ਕਾਰ ਵੇਕਾਰ ਹੈ ਇਕਿ ਸਚੀ ਕਾਰੈ ਲਾਇਆ ॥
જે આવા લોકોને તે આ સાચા કાર્યમાં લગાડ્યા છે તેને તારું નામ ભુલાવીને કોઈ બીજું કામ ખોટું લાગે છે
ਪੁਤੁ ਕਲਤੁ ਕੁਟੰਬੁ ਹੈ ਇਕਿ ਅਲਿਪਤੁ ਰਹੇ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਇਆ ॥
હે પ્રભુ! આ જે પુત્ર, સ્ત્રી અને પરિવાર છે, જે લોકો તને વ્હાલા લાગે છે તે તેનાથી પ્રકાશિત રહે છે
ਓਹਿ ਅੰਦਰਹੁ ਬਾਹਰਹੁ ਨਿਰਮਲੇ ਸਚੈ ਨਾਇ ਸਮਾਇਆ ॥੩॥
તારા હંમેશા કાયમ રહેવાવાળા નામ માં જોડાયેલા લોકો અંદર બહારથી નિર્મળ રહે છે ।।૩।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਸੁਇਨੇ ਕੈ ਪਰਬਤਿ ਗੁਫਾ ਕਰੀ ਕੈ ਪਾਣੀ ਪਇਆਲਿ ॥
હું ભલે સોનાના સુમેર પર્વત પર ગુફા બનાવી લઉં, ભલે નીચે પાણી માં જઈને રહું.
ਕੈ ਵਿਚਿ ਧਰਤੀ ਕੈ ਆਕਾਸੀ ਉਰਧਿ ਰਹਾ ਸਿਰਿ ਭਾਰਿ ॥
ભલે ધરતી માં રહું, ભલે આકાશમાં ઊંધા માથે ઉભો રહું
ਪੁਰੁ ਕਰਿ ਕਾਇਆ ਕਪੜੁ ਪਹਿਰਾ ਧੋਵਾ ਸਦਾ ਕਾਰਿ ॥
ભલે શરીરને સંપૂર્ણ રીતે કપડાંથી ઢાંકી લઉ, ભલે શરીર ને હંમેશા જ ધોતો રહુ
ਬਗਾ ਰਤਾ ਪੀਅਲਾ ਕਾਲਾ ਬੇਦਾ ਕਰੀ ਪੁਕਾਰ ॥
ભલે હું સફેદ, લાલ, પીળા, અથવા કાળા કપડાં પહેરીને ચાર વેદોનું ઉચ્ચારણ કરું
ਹੋਇ ਕੁਚੀਲੁ ਰਹਾ ਮਲੁ ਧਾਰੀ ਦੁਰਮਤਿ ਮਤਿ ਵਿਕਾਰ ॥
કે પછી સરેવડીયા ની જેમ ગંદો તેમજ મેલો રહું- આ બધા ખરાબ બુદ્ધિના ખરાબ કામ વિકાર જ છે
ਨਾ ਹਉ ਨਾ ਮੈ ਨਾ ਹਉ ਹੋਵਾ ਨਾਨਕ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ॥੧॥
હે નાનક! હું એ ઇચ્છું છું છે કે સદગુરુના શબ્દ ને વિચારીને મારો અહંકાર ન રહે ।।૧।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਵਸਤ੍ਰ ਪਖਾਲਿ ਪਖਾਲੇ ਕਾਇਆ ਆਪੇ ਸੰਜਮਿ ਹੋਵੈ ॥
જે મનુષ્ય દરરોજ કપડાં ધોઈને શરીર ધોવે છે અને માત્ર કપડાં અને શરીર સ્વચ્છ રાખવાથી જ પોતાના તરફથી તપસ્વી બની બેસે છે.
ਅੰਤਰਿ ਮੈਲੁ ਲਗੀ ਨਹੀ ਜਾਣੈ ਬਾਹਰਹੁ ਮਲਿ ਮਲਿ ਧੋਵੈ ॥
પરંતુ મનમાં લાગેલા મેલની તેને ખબર નથી. હંમેશા શરીરને બહારથી ઘસી ઘસીને ધોવે છે
ਅੰਧਾ ਭੂਲਿ ਪਇਆ ਜਮ ਜਾਲੇ ॥
તે આંધળો મનુષ્ય સીધા માર્ગથી ભટકીને મૃત્યુનો ડર પેદા કરવાવાળા જાળમાં ફસાયેલો છે. અહંકારમાં દુઃખી રહે છે
ਵਸਤੁ ਪਰਾਈ ਅਪੁਨੀ ਕਰਿ ਜਾਨੈ ਹਉਮੈ ਵਿਚਿ ਦੁਖੁ ਘਾਲੇ ॥
કારણ કે પારકી વસ્તુ શરીર અને અન્ય પદાર્થો વગેરે ને પોતાની સમજી બેસે છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਉਮੈ ਤੁਟੈ ਤਾ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵੈ ॥
હે નાનક! જ્યારે ગુરુ ની સામે થઈને મનુષ્યનો અહંકાર દૂર થાય છે ત્યારે તે પ્રભુનું નામ યાદ કરે છે, નામ જપે છે
ਨਾਮੁ ਜਪੇ ਨਾਮੋ ਆਰਾਧੇ ਨਾਮੇ ਸੁਖਿ ਸਮਾਵੈ ॥੨॥
નામ જ યાદ કરે છે અને નામ જ ની કૃપાથી સુખમાં ટકેલો રહે છે ।।૨।।
ਪਵੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਕਾਇਆ ਹੰਸਿ ਸੰਜੋਗੁ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਇਆ ॥
શરીર અને જીવ આત્મા નો સંયોગ નિર્ધારિત કરીને પરમાત્મા એ તેમને મનુષ્ય જન્મમાં એકત્ર કરી દીધા છે
ਤਿਨ ਹੀ ਕੀਆ ਵਿਜੋਗੁ ਜਿਨਿ ਉਪਾਇਆ ॥
જે પ્રભુ એ શરીર અને જીવને જન્મ આપ્યો છે તેને જ તેના માટે અલગ પણ બનાવ્યા છે
ਮੂਰਖੁ ਭੋਗੇ ਭੋਗੁ ਦੁਖ ਸਬਾਇਆ ॥
પરંતુ આ જુદાઈ ને ભુલાવીને મૂર્ખ જીવ ભોગ ભોગવે છે, જે બધા દુઃખનું મૂળ છે
ਸੁਖਹੁ ਉਠੇ ਰੋਗ ਪਾਪ ਕਮਾਇਆ ॥
પાપ કમાવવાના કારણે ભોગોના સુખથી રોગ જન્મે છે
ਹਰਖਹੁ ਸੋਗੁ ਵਿਜੋਗੁ ਉਪਾਇ ਖਪਾਇਆ ॥
ભોગોની ખુશી થી ચિંતા અને અંત ને જુદાઈ પેદા કરીને
ਮੂਰਖ ਗਣਤ ਗਣਾਇ ਝਗੜਾ ਪਾਇਆ ॥
જન્મ મરની લાંબી અવ્યવસ્થા પોતાના માથે લે છે
ਸਤਿਗੁਰ ਹਥਿ ਨਿਬੇੜੁ ਝਗੜੁ ਚੁਕਾਇਆ ॥
જન્મ મરણ ના ચક્ર ને સમાપ્ત કરવાની શક્તિ સદગુરુના હાથમાં છે, જેને ગુરુ મળે છે તેની આ અવ્યસ્થા સમાપ્ત થઈ જાય છે
ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਗੁ ਨ ਚਲੈ ਚਲਾਇਆ ॥੪॥
જીવો ની કોઈ પોતાની ચલાવેલ શાણપણ ચાલી નથી શકતું જે કર્તાર કરે છે તે જ થાય છે ।।૪।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਕੂੜੁ ਬੋਲਿ ਮੁਰਦਾਰੁ ਖਾਇ ॥
જે મનુષ્ય અસત્ય બોલીને પોતે તો બીજાનો હક ખાય છે