Page 119
ਖੋਟੇ ਖਰੇ ਤੁਧੁ ਆਪਿ ਉਪਾਏ ॥
હે પ્રભુ! ખોટા જીવ અને સાચા જીવ તારા પોતાના જ પેદા કરેલા છે.
ਧੁ ਆਪੇ ਪਰਖੇ ਲੋਕ ਸਬਾਏ ॥
તું પોતે જ બધા જીવોની ગેરવર્તનને પરખતો રહે છે.
ਖਰੇ ਪਰਖਿ ਖਜਾਨੈ ਪਾਇਹਿ ਖੋਟੇ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਵਣਿਆ ॥੬॥
સાચા જીવોને પરખીને તું પોતાના ખજાનામાં નાખી દે છે પોતાના ચરણોમાં જોડી લે છે અને ખોટા જીવોને ભટકણમાં નાખીને ખોટા રસ્તે નાખી દે છે ।।૬।।
ਕਿਉ ਕਰਿ ਵੇਖਾ ਕਿਉ ਸਾਲਾਹੀ ॥
હે કર્તાર! હું તારો દાસ કઈ રીતે તારા દર્શન કરું? કઈ રીતે તારી મહિમા કરું?
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸਬਦਿ ਸਲਾਹੀ ॥
જો તારી પોતાની જ કૃપા હોય, અને તું મને ગુરુ મળાવી દે, તો ગુરુની કૃપાથી ગુરુના શબ્દમાં લાગીને તારી મહિમા કરી શકું છું.
ਤੇਰੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਵਸੈ ਤੂੰ ਭਾਣੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਆਵਣਿਆ ॥੭॥
હે પ્રભુ! તારા હુકમથી જ તારું અમૃત નામ જીવના હૃદયમાં વસે છે, તું પોતાના હુકમ અનુસાર જ પોતાનું નામ-અમૃત જીવોને પીવડાવે છે ।।૭।।
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਬਦੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹਰਿ ਬਾਣੀ ॥
હે ભાઈ! ત્યારે જ આધ્યાત્મિક જીવન દેનારી મહિમાની વાણી મનુષ્યના હૃદયમાં વસી શકે છે
ਸਤਿਗੁਰਿ ਸੇਵਿਐ ਰਿਦੈ ਸਮਾਣੀ ॥
જો સતગુરુનો આશરો લેવામાં આવે અને આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર ગુરુ-શબ્દ મનુષ્યના હૃદયમાં વસી જાય.
ਨਾਨਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਸਦਾ ਸੁਖਦਾਤਾ ਪੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਭ ਭੁਖ ਲਹਿ ਜਾਵਣਿਆ ॥੮॥੧੫॥੧੬॥
હે નાનક! આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર હરિ નામ હંમેશા આધ્યાત્મિક જીવન દેનારું છે. આ નામ અમૃત પીવાથી માયાની બધી ભૂખ ઉતરી જાય છે ।।૮।।૧૫।।૧૬।।
ਮਾਝ ਮਹਲਾ ੩ ॥
માઝ મહેલ ૩।।
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਵਰਸੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਏ ॥
જ્યારે મનુષ્ય આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકે છે, પ્રભુ પ્રેમમાં જોડાય છે, ત્યારે તેની અંદર આધ્યાત્મિક જીવન દેનારું નામ જળ વરસાદ કરે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਿਰਲਾ ਕੋਈ ਜਨੁ ਪਾਏ ॥
પરંતુ આ દાન કોઈ તે દુર્લભ મનુષ્ય મેળવે છે, જે ગુરુના બતાવેલા રસ્તે ચાલે છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀ ਸਦਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸੇ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਬੁਝਾਵਣਿਆ ॥੧॥
આધ્યાત્મિક જીવન દેનારું નામ જળ પીને મનુષ્ય હંમેશા માટે માયા તરફથી તૃપ્ત થઈ જાય છે. પ્રભુ કૃપા કરીને એની તૃષ્ણા ઓલવી દે છે ।।૧।।
ਹਉ ਵਾਰੀ ਜੀਉ ਵਾਰੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਆਵਣਿਆ ॥
હું હંમેશા તેને કુરબાન છું, જે ગુરુની શરણ પડીને આધ્યાત્મિક જીવન દેનારું નામ જળ પીવે છે.
ਰਸਨਾ ਰਸੁ ਚਾਖਿ ਸਦਾ ਰਹੈ ਰੰਗਿ ਰਾਤੀ ਸਹਜੇ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵਣਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેની જીભ નામ રસ ચાખીને પ્રભુના પ્રેમ રંગમાં સદા રંગાયેલી રહે છે, તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતા માં ટકીને પરમાત્માના ગુણ ગાતા રહે છે ।।૧।।વિરામ।।
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸਹਜੁ ਕੋ ਪਾਏ ॥
ગુરુની કૃપાથી કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય આધ્યાત્મિક સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરે છે.
ਦੁਬਿਧਾ ਮਾਰੇ ਇਕਸੁ ਸਿਉ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥
જેની કૃપાથી તે મનની બેદરકારી મારીને ફક્ત પરમાત્માના ચરણોની સાથે લગન લગાવી રાખે છે.
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ਨਦਰੀ ਸਚਿ ਸਮਾਵਣਿਆ ॥੨॥
જ્યારે પરમાત્મા કોઈ જીવ પર કૃપાની નજર કરે છે ત્યારે તે પરમાત્માના ગુણ ગાય છે અને પ્રભુની કૃપાની નજરથી હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં લીન રહે છે ।।૨।।
ਸਭਨਾ ਉਪਰਿ ਨਦਰਿ ਪ੍ਰਭ ਤੇਰੀ ॥
હે પ્રભુ! તારી કૃપાની નજર બધા જીવો પર જ છે.
ਕਿਸੈ ਥੋੜੀ ਕਿਸੈ ਹੈ ਘਣੇਰੀ ॥
કોઈ પર થોડી કોઈ પર વધુ.
ਤੁਝ ਤੇ ਬਾਹਰਿ ਕਿਛੁ ਨ ਹੋਵੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੋਝੀ ਪਾਵਣਿਆ ॥੩॥
તારાથી બહાર તારી કૃપાની નજર વગર કંઈ હોતું નથી – આ સમજ તે મનુષ્યને હોય છે જે ગુરુની શરણ પડે છે ।।૩।।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਤੁ ਹੈ ਬੀਚਾਰਾ ॥
હે પ્રભુ!.ગુરુની સન્મુખ રહેનાર મનુષ્યએ આ વાસ્તવિકતાને સમજી છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤਿ ਭਰੇ ਤੇਰੇ ਭੰਡਾਰਾ ॥
આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર તારા અમૃતથી તારા ખજાના ભરેલા પડ્યા છે
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਕੋਈ ਨ ਪਾਵੈ ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਪਾਵਣਿਆ ॥੪॥
ગુરુની સન્મુખ રહેનાર મનુષ્ય જાણે છે કે ગુરુની શરણ પડ્યા વિના કોઈ મનુષ્ય નામ-અમૃત નથી લઈ શકતો. ગુરુની કૃપાથી જ મેળવી શકે છે ।।૪।।
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੈ ਸੋ ਜਨੁ ਸੋਹੈ ॥
જે મનુષ્ય ગુરુની શરણ પડે છે, તે મનુષ્ય સુંદર જીવનવાળો બની જાય છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮਿ ਅੰਤਰੁ ਮਨੁ ਮੋਹੈ ॥
આધ્યાત્મિક જીવન દેનાર નામમાં તેનું અંદરનું મન મસ્ત રહે છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤਿ ਮਨੁ ਤਨੁ ਬਾਣੀ ਰਤਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਹਜਿ ਸੁਣਾਵਣਿਆ ॥੫॥
તે મનુષ્યનું મન તેનું તન અમૃતથી મહિમાની વાણીથી રંગાય જાય છે. આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને તે મનુષ્ય આધ્યાત્મિક જીવન દેનારી નામ ધુનને સાંભળતો રહે છે ।।૫।।
ਮਨਮੁਖੁ ਭੂਲਾ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਖੁਆਏ ॥
પરંતુ પોતાના મનની પાછળ ચાલવાવાળો મનુષ્ય ખોટા રસ્તે પડી જાય છે. માયાના પ્રેમમાં ખેંચાયેલો સાચા જીવન રસ્તેથી વંચિત થઇ જાય છે
ਨਾਮੁ ਨ ਲੇਵੈ ਮਰੈ ਬਿਖੁ ਖਾਏ ॥
તે પરમાત્માનું નામ નથી સ્મરણ કરતો. તે માયાનું મોહરૂપી ઝેર ખાઈને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ લઈ લે છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਸਦਾ ਵਿਸਟਾ ਮਹਿ ਵਾਸਾ ਬਿਨੁ ਸੇਵਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਵਣਿਆ ॥੬॥
ગંદકીના કીડાની જેમ તે મનુષ્યનું નિવાસ હંમેશા દરેક સમય વિકારોની ગંદકીમાં જ રહે છે. પરમાત્માની સેવા ભક્તિ વિના તે પોતાનું મનુષ્ય જન્મનો વિનાશ કરી લે છે ।।૬।।
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਵੈ ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਪੀਆਏ ॥
પરંતુ જીવોનું પણ શું વશ? તે જ મનુષ્ય આધ્યાત્મિક જીવન દેનારું નામ જળ પીવે છે, જેને પરમાતમા પોતે જ મળાવે છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸਹਜਿ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥
ગુરુની કૃપાથી તે મનુષ્ય આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને પ્રભુ ચરણોમાં ધ્યાન જોડી રાખે છે
ਪੂਰਨ ਪੂਰਿ ਰਹਿਆ ਸਭ ਆਪੇ ਗੁਰਮਤਿ ਨਦਰੀ ਆਵਣਿਆ ॥੭॥
સતગુરુની બુદ્ધિ લઈને પછી તેને આ પ્રત્યક્ષ દેખાય છે કે બધી જગ્યાએ સ્વયં હાજર છે ।।૭।।
ਆਪੇ ਆਪਿ ਨਿਰੰਜਨੁ ਸੋਈ ॥
હે ભાઈ! માયાના પ્રભાવથી ઊંચો રહેનાર પરમાત્મા દરેક જગ્યાએ સ્વયં જ હાજર છે.
ਜਿਨਿ ਸਿਰਜੀ ਤਿਨਿ ਆਪੇ ਗੋਈ ॥
જે પરમાત્માએ આ સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરી છે તે સ્વયં જ આનો નાશ કરે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਸਮਾਲਿ ਸਦਾ ਤੂੰ ਸਹਜੇ ਸਚਿ ਸਮਾਵਣਿਆ ॥੮॥੧੬॥੧੭॥
હે નાનક! તું તે પરમાત્માનું નામ હંમેશા પોતાના હૃદયમાં સાંભળી રાખ. નામ જપવાની કૃપાથી આધ્યાત્મિક સ્થિરતામાં ટકીને તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુમાં લીન રહે છે ।।૮।।૧૬।।૧૭।।
ਮਾਝ ਮਹਲਾ ੩ ॥
માઝ મહેલ ૩।।
ਸੇ ਸਚਿ ਲਾਗੇ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਏ ॥
હે પ્રભુ! જે લોકો તેને સારા લાગે છે, તે તારા સદા સ્થિર નામમાં જોડાયેલા રહે છે.
ਸਦਾ ਸਚੁ ਸੇਵਹਿ ਸਹਜ ਸੁਭਾਏ ॥
તે આધ્યાત્મિક સ્થિરતાનાં ભાવમાં ટકીને હંમેશા તારા હંમેશા સ્થિર રહેનાર નામને સ્મરણ કરે છે.
ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਸਚਾ ਸਾਲਾਹੀ ਸਚੈ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਵਣਿਆ ॥੧॥
હે ભાઈ! જો પ્રભુની કૃપા હોય તો હું પણ હંમેશા સ્થિર પ્રભુના મહિમાનાં શબ્દ દ્વારા તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુની મહિમા કરતો રહું. જે મહિમા કરે છે તે હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રભુના ચરણોમાં જોડાયેલો રહે છે ।।૧।।
ਹਉ ਵਾਰੀ ਜੀਉ ਵਾਰੀ ਸਚੁ ਸਾਲਾਹਣਿਆ ॥
હું તેનાથી કુરબાન છું, જે હંમેશા કાયમ રહેનાર પરમાત્માની મહિમા કરે છે
ਸਚੁ ਧਿਆਇਨਿ ਸੇ ਸਚਿ ਰਾਤੇ ਸਚੇ ਸਚਿ ਸਮਾਵਣਿਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનુષ્ય હંમેશા સ્થિર પ્રભુનું ધ્યાન ધરે છે, તે હંમેશા સ્થિરતામાં રંગાયેલા રહે છે તે હંમેશા જ હંમેશા સ્થિરતામાં લીન રહે છે ।।૧।।વિરામ।।
ਜਹ ਦੇਖਾ ਸਚੁ ਸਭਨੀ ਥਾਈ ॥
હે ભાઈ! હું જ્યાં જોવ છું, હંમેશા સ્થિર પરમાત્મા બધી જગ્યાએ વસે છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮੰਨਿ ਵਸਾਈ ॥
ગુરુની કૃપાથી જ હું પોતાના મનમાં વસાવી શકું છું.
ਤਨੁ ਸਚਾ ਰਸਨਾ ਸਚਿ ਰਾਤੀ ਸਚੁ ਸੁਣਿ ਆਖਿ ਵਖਾਨਣਿਆ ॥੨॥
જે મનુષ્ય તે હંમેશા સ્થિર પ્રભુનું નામ સાંભળીને, ઉચારીને, તેના ગુણોનું કથન કરે છે, તેની જીભ હંમેશા સ્થિર રહેનાર પ્રભુના નામ રંગમાં જ રંગાયેલી રહે છે, તેની જ્ઞાનેન્દ્રિયો અટળ થઈ જાય છે ।।૨।।