Page 921
ਆਪਣੀ ਲਿਵ ਆਪੇ ਲਾਏ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਸਮਾਲੀਐ ॥
સત્ય તો આ જ છે કે તે પોતે જ પોતાની લગાનમાં લગાવે છે અને ગુરુમુખ બનીને હંમેશા જ તેને સ્મરણ કરવું જોઈએ.
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਵਡੁ ਦਾਤਾ ਸੋ ਕਿਉ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੀਐ ॥੨੮॥
નાનક કહે છે જે આટલો મોટો દાતા છે, તેને મનથી શા માટે ભુલાવીએ? ॥૨૮॥
ਜੈਸੀ ਅਗਨਿ ਉਦਰ ਮਹਿ ਤੈਸੀ ਬਾਹਰਿ ਮਾਇਆ ॥
જેવી આગ માતાના ગર્ભમાં છે, તેવી જ બહાર માયા છે.
ਮਾਇਆ ਅਗਨਿ ਸਭ ਇਕੋ ਜੇਹੀ ਕਰਤੈ ਖੇਲੁ ਰਚਾਇਆ ॥
માયા તેમજ ગર્ભની આગ બંને એક સમાન જ દુઃખદાયક છે, પ્રભુએ આ એક લીલા રચેલી છે.
ਜਾ ਤਿਸੁ ਭਾਣਾ ਤਾ ਜੰਮਿਆ ਪਰਵਾਰਿ ਭਲਾ ਭਾਇਆ ॥
જયારે પ્રભુ ઇચ્છા થઈ તો જ બાળકનો જન્મ થયો, જેનાથી પૂર્ણ કુટુંબમાં ખુશીનું વાતાવરણ બની ગયું.
ਲਿਵ ਛੁੜਕੀ ਲਗੀ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਇਆ ਅਮਰੁ ਵਰਤਾਇਆ ॥
જ્યારે બાળકનો જન્મ થયો તો તેની પરમાત્માથી લગન છૂટી ગઈ, તૃષ્ણા લાગી ગઈ અને માયાએ પોતાનો હુકમ લાગુ કરી દીધો.
ਏਹ ਮਾਇਆ ਜਿਤੁ ਹਰਿ ਵਿਸਰੈ ਮੋਹੁ ਉਪਜੈ ਭਾਉ ਦੂਜਾ ਲਾਇਆ ॥
આ માયા એવી છે, જેનાથી જીવ પરમાત્માને ભૂલી જાય છે, પછી તેના મનમાં મોહ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે અને દ્વેતભાવ લાગી જાય છે.
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜਿਨਾ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ਤਿਨੀ ਵਿਚੇ ਮਾਇਆ ਪਾਇਆ ॥੨੯॥
નાનક કહે છે કે ગુરુની કૃપાથી જેની પ્રભુમાં લગન લાગી ગઈ છે, તેને માયામાં પણ તેને પ્રાપ્ત કરી લીધો છે ॥૨૬॥
ਹਰਿ ਆਪਿ ਅਮੁਲਕੁ ਹੈ ਮੁਲਿ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
પ્રભુ પોતે કીમતી છે અને તેનું મૂલ્યાંકન કરી શકાતું નથી.
ਮੁਲਿ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ਕਿਸੈ ਵਿਟਹੁ ਰਹੇ ਲੋਕ ਵਿਲਲਾਇ ॥
કોઈથી પણ તેની સાચી કિંમત આંકી શકાતી નથી, કેટલાય લોકો તેના માટે રોતા તરસતાં હારી ગયા છે.
ਐਸਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜੇ ਮਿਲੈ ਤਿਸ ਨੋ ਸਿਰੁ ਸਉਪੀਐ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਜਾਇ ॥
જો સદ્દગુરુ મળી જાય, તો તેને પોતાનું માથું અર્પણ કરી દેવું જોઈએ, આનાથી મનનો અહમ દૂર થઈ જાય છે.
ਜਿਸ ਦਾ ਜੀਉ ਤਿਸੁ ਮਿਲਿ ਰਹੈ ਹਰਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥
જેના આ દીધેલ આ પ્રાણ છે, જો જીવ તેનાથી મળી રહે તો પરમાત્મા મનમાં સ્થિત થઈ જાય છે.
ਹਰਿ ਆਪਿ ਅਮੁਲਕੁ ਹੈ ਭਾਗ ਤਿਨਾ ਕੇ ਨਾਨਕਾ ਜਿਨ ਹਰਿ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥੩੦॥
હે નાનક! પરમાત્મા પોતે કીમતી છે અને તે જ ભાગ્યવાન છે, જે તેને પ્રાપ્ત કરે છે ॥૩૦॥
ਹਰਿ ਰਾਸਿ ਮੇਰੀ ਮਨੁ ਵਣਜਾਰਾ ॥
હરિ-નામ મારું રેશન છે અને મારુ મન વ્યાપારી છે.
ਹਰਿ ਰਾਸਿ ਮੇਰੀ ਮਨੁ ਵਣਜਾਰਾ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਰਾਸਿ ਜਾਣੀ ॥
મારુ મન વ્યાપારી અને હરિ-નામ મારું જીવન-રેશન છે, આ રેશનનું જ્ઞાન મને સદ્દગુરુથી મળ્યું છે.
ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਿਤ ਜਪਿਹੁ ਜੀਅਹੁ ਲਾਹਾ ਖਟਿਹੁ ਦਿਹਾੜੀ ॥
દિલથી રોજ હરિ-નામને જપતો રહે અને રોજ નામ-રૂપી લાભ પ્રાપ્ત કર.
ਏਹੁ ਧਨੁ ਤਿਨਾ ਮਿਲਿਆ ਜਿਨ ਹਰਿ ਆਪੇ ਭਾਣਾ ॥
આ નામ-ધન તેને જ મળ્યું છે, જેને પરમાત્માએ પોતે પોતાની ઈચ્છાથી આપ્યું છે.
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਹਰਿ ਰਾਸਿ ਮੇਰੀ ਮਨੁ ਹੋਆ ਵਣਜਾਰਾ ॥੩੧॥
નાનક કહે છે કે હરિ-નામ મારી જીવન-રાશિ છે અને મન વ્યાપારી બની ગયું છે ॥૩૧॥
ਏ ਰਸਨਾ ਤੂ ਅਨ ਰਸਿ ਰਾਚਿ ਰਹੀ ਤੇਰੀ ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ॥
હે જીભ! તું બીજા રસોમાં લીન રહે છે, પરંતુ તારી તરસ ઠરતી નથી.
ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ਹੋਰਤੁ ਕਿਤੈ ਜਿਚਰੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ ॥
કોઈ બીજા પ્રકારથી તારી તરસ ઠરી શકતી નથી, જ્યાં સુધી તું હરિ-રસને પ્રાપ્ત કરીને તેને પીતી નથી.
ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਇ ਪਲੈ ਪੀਐ ਹਰਿ ਰਸੁ ਬਹੁੜਿ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥
હરિ-રસને મેળવીને તેને પી લે, ત્યારથી હરિ-રસને પીવાથી બીજી વાર કોઈ તૃષ્ણા લાગશે નહીં.
ਏਹੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਕਰਮੀ ਪਾਈਐ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਜਿਸੁ ਆਇ ॥
આ હરિ-રસ શુભ કર્મોથી જ પ્રાપ્ત થાય છે, જેને સદ્દગુરુ મળી જાય છે.
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਹੋਰਿ ਅਨ ਰਸ ਸਭਿ ਵੀਸਰੇ ਜਾ ਹਰਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥੩੨॥
નાનક કહે છે કે જ્યારે પરમાત્મા મનમાં વસી જાય છે તો બીજા બધા રસ ભૂલી જાય છે ॥૩૨॥
ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ਹਰਿ ਤੁਮ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥
હે શરીર! જ્યારે પરમાત્માએ તારામાં પ્રકાશ સ્થાપિત કર્યો તો તું ત્યારે જ આ જગતમાં આવ્યો.
ਹਰਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥
પ્રભુએ બધો પ્રકાશ સ્થાપિત કર્યો તો જ તું જગતમાં આવ્યો છે.
ਹਰਿ ਆਪੇ ਮਾਤਾ ਆਪੇ ਪਿਤਾ ਜਿਨਿ ਜੀਉ ਉਪਾਇ ਜਗਤੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥
તે પોતે જ બધાનો માતા-પિતા છે, જેને દરેક જીવને ઉત્પન્ન કરીને આ જગત દેખાડ્યું છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੁਝਿਆ ਤਾ ਚਲਤੁ ਹੋਆ ਚਲਤੁ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ॥
ગુરુની કૃપાથી સમજ્યું તો આ અદભૂત થયું કે આ જગત અદભુત રૂપ જ નજર આવ્યું છે.
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਾ ਮੂਲੁ ਰਚਿਆ ਜੋਤਿ ਰਾਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥੩੩॥
નાનક કહે છે કે જયારે પરમાત્માએ સૃષ્ટિનું મૂળ રચ્યુ તો તેને તારામાં પોતાનો પ્રકાશ સ્થાપિત કર્યો અને ત્યારે જ તું આ જગતમાં આવ્યો છે ॥૩૩॥
ਮਨਿ ਚਾਉ ਭਇਆ ਪ੍ਰਭ ਆਗਮੁ ਸੁਣਿਆ ॥
પ્રભુના આગમનની ખુશખબરી સાંભળીને મનમાં ખૂબ ઈચ્છા ઉમંગ ઉત્પન્ન થઈ ગયો છે.
ਹਰਿ ਮੰਗਲੁ ਗਾਉ ਸਖੀ ਗ੍ਰਿਹੁ ਮੰਦਰੁ ਬਣਿਆ ॥
હે બહેનપણી! પરમાત્માનું મંગળગાન કર, આ હ્રદય-ઘર પવિત્ર મંદિર બની ગયું છે.
ਹਰਿ ਗਾਉ ਮੰਗਲੁ ਨਿਤ ਸਖੀਏ ਸੋਗੁ ਦੂਖੁ ਨ ਵਿਆਪਏ ॥
હે બહેનપણી! રોજ પ્રભુનું મંગળગાન કરવાથી કોઈ દુઃખ-ઇજા તેમજ ચિંતા લાગતી નથી.
ਗੁਰ ਚਰਨ ਲਾਗੇ ਦਿਨ ਸਭਾਗੇ ਆਪਣਾ ਪਿਰੁ ਜਾਪਏ ॥
તે દિવસે ભાગ્યશાળી છે, જ્યારે ગુરુ-ચરણોમાં મન લાગી જાય છે અને પ્રિય-પ્રભુને અનુભવે છે.
ਅਨਹਤ ਬਾਣੀ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਜਾਣੀ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਭੋਗੋ ॥
ગુરુના શબ્દથી અનહદ વાણીની જાણકારી મળી છે, હરિ-નામ જપ તેમજ હરિ-રસને પીતો રહે.