Page 141
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਹਕੁ ਪਰਾਇਆ ਨਾਨਕਾ ਉਸੁ ਸੂਅਰ ਉਸੁ ਗਾਇ ॥
હે નાનક! પારકો હક મુસલમાન માટે ભૂંડ છે અને હિંદુ માટે ગાય છે.
ਗੁਰੁ ਪੀਰੁ ਹਾਮਾ ਤਾ ਭਰੇ ਜਾ ਮੁਰਦਾਰੁ ਨ ਖਾਇ ॥
ગુરુ પેગંબર ત્યારે જ ભલામણ કરે છે જો મનુષ્ય પારકો હક ન મારે
ਗਲੀ ਭਿਸਤਿ ਨ ਜਾਈਐ ਛੁਟੈ ਸਚੁ ਕਮਾਇ ॥
નીરી વાતોથી નિર્ગમન જઈ શકાતું નથી. સત્યને અમલી જીવનમાં લાવવાથી જ નિજાત મળે છે.
ਮਾਰਣ ਪਾਹਿ ਹਰਾਮ ਮਹਿ ਹੋਇ ਹਲਾਲੁ ਨ ਜਾਇ ॥
ચર્ચા વગેરે વાતોના મસાલા હરામ માલમાં નાખવાથી તે હકનો માલ બની જતો નથી.
ਨਾਨਕ ਗਲੀ ਕੂੜੀਈ ਕੂੜੋ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥੨॥
હે નાનક! અસત્ય વાતો કરવાથી અસત્ય જ મળે છે ।।૨।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਪੰਜਿ ਨਿਵਾਜਾ ਵਖਤ ਪੰਜਿ ਪੰਜਾ ਪੰਜੇ ਨਾਉ ॥
મુસલમાનોની પાંચ નમાઝ છે, તેના પાંચ સમય છે અને પાંચેય નમાઝોના અલગ અલગ પાંચ નામ છે.
ਪਹਿਲਾ ਸਚੁ ਹਲਾਲ ਦੁਇ ਤੀਜਾ ਖੈਰ ਖੁਦਾਇ ॥
પરંતુ, અમારા મતમાં સાચી નમાઝ આ છે: સત્ય બોલવું નમાઝનું પ્રથમ નામ છે, હકની કમાણી બીજું નમાઝ છે, રબથી સૌનું ભલુ માંગવું નમાઝનું ત્રીજું નામ છે.
ਚਉਥੀ ਨੀਅਤਿ ਰਾਸਿ ਮਨੁ ਪੰਜਵੀ ਸਿਫਤਿ ਸਨਾਇ ॥
નિયતિને સાફ કરવી મનને સાફ કરવું આ ચોથું નમાઝ છે અને પરમાત્માની મહિમા તેમજ સ્તુતિ કરવી આ પાંચમું નમાઝ છે.
ਕਰਣੀ ਕਲਮਾ ਆਖਿ ਕੈ ਤਾ ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਸਦਾਇ ॥
આ પાંચેય નમાઝની સાથે સાથે ઉચ્ચ આચરણ બનાવવા જેવી કલમા વાંચીએ તો પોતાની જાતને મુસલમાન કહેવડાવશો.
ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ ਪਾਇ ॥੩॥
હે નાનક! આ નમાઝો તેમજ કલમેથી તુટેલા જેટલા પણ છે તે અસત્યના વ્યાપારી છે અને અસત્યની ઈજ્જત પણ અસત્ય જ હોય છે ।।૩।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਇਕਿ ਰਤਨ ਪਦਾਰਥ ਵਣਜਦੇ ਇਕਿ ਕਚੈ ਦੇ ਵਾਪਾਰਾ ॥
કેટલાય મનુષ્ય પરમાત્માની મહિમારૂપી કિંમતી સૌદો કમાય છે અને કેટલાય દુનિયારૂપી કાચાના વ્યાપારી છે.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਤੁਠੈ ਪਾਈਅਨਿ ਅੰਦਰਿ ਰਤਨ ਭੰਡਾਰਾ ॥
પ્રભુના ગુણ-રૂપ આ રત્નોનાં ખજાના મનુષ્યની અંદર જ છે પરંતુ સતગુરુના પ્રસન્ન થવાથી જ મળે છે.
ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਲਧਿਆ ਅੰਧੇ ਭਉਕਿ ਮੁਏ ਕੂੜਿਆਰਾ ॥
ગુરુની શરણ આવ્યા વગર કોઈને આ ખજાનો મળ્યો નથી. અસત્યના વ્યાપારી અંધ લોકો માયા માટે જ ઓટલા-ઓટલા પર રસ્તો કરતા મરી જાય છે.
ਮਨਮੁਖ ਦੂਜੈ ਪਚਿ ਮੁਏ ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰਾ ॥
જે મનુષ્ય પોતાના મનની પાછળ ચાલે છે તે માયામાં ખેંચાય છે. તેને વાસ્તવિક માર્ગ મળતો નથી.
ਇਕਸੁ ਬਾਝਹੁ ਦੂਜਾ ਕੋ ਨਹੀ ਕਿਸੁ ਅਗੈ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰਾ ॥
આ દુ:ખી હાલતની પુકાર પણ તે લોકો કોની સામે કરે? એક પ્રભુ વગર બીજું કોઈ સહાયતા કરનાર જ નથી.
ਇਕਿ ਨਿਰਧਨ ਸਦਾ ਭਉਕਦੇ ਇਕਨਾ ਭਰੇ ਤੁਜਾਰਾ ॥
નામ રૂપી ખજાના વગર કેટલાય કંગાળ હંમેશા ઓટલા- ઓટલા પર રસ્તો લેતા ફરે છે. આના હૃદયરૂપી ખજાના બંદગીરૂપી ધનથી ભરેલા પડ્યા છે.
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਹੋਰੁ ਧਨੁ ਨਾਹੀ ਹੋਰੁ ਬਿਖਿਆ ਸਭੁ ਛਾਰਾ ॥
પરમાત્માના નામ વગર બીજું કોઈ સાથ નિભાવનાર ધન નથી તથા માયાનું ધન રાખ સમાન છે.
ਨਾਨਕ ਆਪਿ ਕਰਾਏ ਕਰੇ ਆਪਿ ਹੁਕਮਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥੭॥
પરંતુ હે નાનક! બધા જીવોમાં બેઠેલો પ્રભુ સ્વયં જ કાંચનો તેમજ રત્નોનો વ્યાપાર કરી રહ્યો છે. જેને સુધારે છે તેને પોતાના હુકમમાં જ સીધા રસ્તે નાખી દે છે ।।૭।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਕਹਾਵਣੁ ਮੁਸਕਲੁ ਜਾ ਹੋਇ ਤਾ ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਕਹਾਵੈ ॥
વાસ્તવિક મુસલમાન કહેવડાવું ખુબ જ મુશ્કેલ છે, જો તેવા બને તો મનુષ્ય પોતાની જાતને મુસલમાન કહેવડાવે.
ਅਵਲਿ ਅਉਲਿ ਦੀਨੁ ਕਰਿ ਮਿਠਾ ਮਸਕਲ ਮਾਨਾ ਮਾਲੁ ਮੁਸਾਵੈ ॥
વાસ્તવિક મુસલમાન બનવા માટે સૌથી પહેલા એ જરૂરી છે કે મજહબ પ્રેમાળ લાગે. પછી જેમ મિસકલાથી કાટ ઉતારે છે તેમ જ પોતાની કમાણીનું ધન જરૂરિયાતમંદોમાં વેચીને વાપરે અને આ રીતે દૌલતનો અહંકાર દૂર કરીએ
ਹੋਇ ਮੁਸਲਿਮੁ ਦੀਨ ਮੁਹਾਣੈ ਮਰਣ ਜੀਵਣ ਕਾ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਵੈ ॥
મજહબના નેતૃત્વમાં ચાલીને મુસલમાન બનીએ, અને આખી ઉંમરની ભટકણ દૂર કરી દઈએ.
ਰਬ ਕੀ ਰਜਾਇ ਮੰਨੇ ਸਿਰ ਉਪਰਿ ਕਰਤਾ ਮੰਨੇ ਆਪੁ ਗਵਾਵੈ ॥
રબના કરેલાને સ્વીકાર કરીએ, કાદરને જ બધું કરનાર માનીએ અને પોતે જ મિટાવી દઈએ.
ਤਉ ਨਾਨਕ ਸਰਬ ਜੀਆ ਮਿਹਰੰਮਤਿ ਹੋਇ ਤ ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਕਹਾਵੈ ॥੧॥
આ રીતે, હે નાનક! રબના પેદા કરેલા બધા લોકોથી પ્રેમ કરીએ. આવા બનીએ તો મુસલમાન કહેવડાવીએ ।।૧।।
ਮਹਲਾ ੪ ॥
મહેલ ૪।।
ਪਰਹਰਿ ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧੁ ਝੂਠੁ ਨਿੰਦਾ ਤਜਿ ਮਾਇਆ ਅਹੰਕਾਰੁ ਚੁਕਾਵੈ ॥
જો મનુષ્ય કામ, ગુસ્સો, અસત્ય તેમજ નિંદા છોડી દે, જો માયાનો લાલચ છોડીને અહંકાર પણ દૂર કરી લે.
ਤਜਿ ਕਾਮੁ ਕਾਮਿਨੀ ਮੋਹੁ ਤਜੈ ਤਾ ਅੰਜਨ ਮਾਹਿ ਨਿਰੰਜਨੁ ਪਾਵੈ ॥
જો વિષયોની ઈચ્છા છોડીને, સ્ત્રીનો મોહ ત્યાગી દે તો મનુષ્ય માયાની બદનામીમાં રહેતા રહેતા જ માયા-રહિત પ્રભુને મેળવી લે છે.
ਤਜਿ ਮਾਨੁ ਅਭਿਮਾਨੁ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੁਤ ਦਾਰਾ ਤਜਿ ਪਿਆਸ ਆਸ ਰਾਮ ਲਿਵ ਲਾਵੈ ॥
જો મનુષ્ય અહંકાર દૂર કરીને પુત્ર તેમજ પત્નીનો મોહ ત્યાગી દે, જો દુનિયાના પદાર્થોની આશા અને તૃષ્ણા છોડીને પરમાત્મા સાથે ધ્યાન જોડી લે, તો,
ਨਾਨਕ ਸਾਚਾ ਮਨਿ ਵਸੈ ਸਾਚ ਸਬਦਿ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਵੈ ॥੨॥
હે નાનક! હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્મા તેના મનમાં વસી જાય છે. ગુરુના શબ્દ દ્વારા પરમાત્માના નામમાં તે લીન થઇ જાય છે ।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਰਾਜੇ ਰਯਤਿ ਸਿਕਦਾਰ ਕੋਇ ਨ ਰਹਸੀਓ ॥
રાજા, પ્રજા, ચૌધરી, કોઈ પણ હંમેશા નહિ રહે.
ਹਟ ਪਟਣ ਬਾਜਾਰ ਹੁਕਮੀ ਢਹਸੀਓ ॥
દુકાન, શહેર, બજાર પ્રભુના હુકમમાં અંતમાં બંદ થઈ જશે.
ਪਕੇ ਬੰਕ ਦੁਆਰ ਮੂਰਖੁ ਜਾਣੈ ਆਪਣੇ ॥
સુંદર પાક્કા ઘરોના દરવાજાને મૂર્ખ મનુષ્ય પોતાના સમજે છે,
ਦਰਬਿ ਭਰੇ ਭੰਡਾਰ ਰੀਤੇ ਇਕਿ ਖਣੇ ॥
પરંતુ એ નથી જાણતો કે ધનથી ભરેલા ખજાના એક ક્ષણમાં જ ખાલી થઇ જાય છે.
ਤਾਜੀ ਰਥ ਤੁਖਾਰ ਹਾਥੀ ਪਾਖਰੇ ॥
સરસ ઘોડા, ઊંટ, હાથી, રથ,
ਬਾਗ ਮਿਲਖ ਘਰ ਬਾਰ ਕਿਥੈ ਸਿ ਆਪਣੇ ॥ਤੰਬੂ ਪਲੰਘ ਨਿਵਾਰ ਸਰਾਇਚੇ ਲਾਲਤੀ ॥
બાગ-જમીન, ઘર-ઘાટ, તંબુ, નરમ પલંગ, સિલ્કી કાપડ અને જેને મનુષ્ય પોતાના સમજે છે, ક્યાં ચાલ્યા જાય છે ખબર પડતી નથી.
ਨਾਨਕ ਸਚ ਦਾਤਾਰੁ ਸਿਨਾਖਤੁ ਕੁਦਰਤੀ ॥੮॥
હે નાનક! હંમેશા રહેનાર ફક્ત તે જ છે. જે આ પદાર્થોને આપનાર છે. તેની ઓળખ તેની રચેલી કુદરતીમાંથી થાય છે ।।૮।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਨਦੀਆ ਹੋਵਹਿ ਧੇਣਵਾ ਸੁੰਮ ਹੋਵਹਿ ਦੁਧੁ ਘੀਉ ॥
જો બધી નદીઓ મારે માટે ગાયો બની જાય. પાણીના ચશ્મા દૂધ અને ઘી બની જાય.
ਸਗਲੀ ਧਰਤੀ ਸਕਰ ਹੋਵੈ ਖੁਸੀ ਕਰੇ ਨਿਤ ਜੀਉ ॥
બધી જમીન સાકર બની જાય. આ પદાર્થોને જોઈને મારી જીવ નિકટ પ્રસન્ન થાય.